Werkprogramma - Programmalijnen

Werkprogramma - programmalijnen

Als adviesraad werken we met programmalijnen. Per programmalijn worden overkoepelende onderwerpen en maatschappelijke vraagstukken samengevoegd. Dit zijn vaak nieuwe onderwerpen maar ook thema's die we uit eerdere publieke consultaties, gesprekken en onderzoeken hebben opgehaald.

De programmalijnen en de diverse deelprojecten leveren uiteindelijk kennis- en adviesproducten op. Daarmee hopen we inzicht te geven in de diverse knelpunten en vraagstukken op het terrein van migratie. We geven waar mogelijk bij die producten ook steeds oplossingsrichtingen. De kennis over de verschillende deelgebieden van migratie wordt op deze manier bij elkaar gebracht en kan in samenhang worden bezien. Zo kan het maatschappelijk debat over migratie beter worden gevoed.

Beeld: ©Getty Images

Programmalijn Migratie en arbeidsmarkt

Waarom dit programma

Er zijn veel maatschappelijke vraagstukken op het gebied van de wisselwerking tussen migratie en de arbeidsmarkt. Bijvoorbeeld de positie van Europeanen die in Nederland werkzaam zijn in de landbouw of logistiek, de arbeidsparticipatie van vluchtelingen en gezinsmigranten, of de vraag of Nederland wel aantrekkelijk genoeg is om kennismigranten aan zich te binden. Er is bovendien veel onzekerheid over de vraag hoeveel en welke arbeidsmigranten in de toekomst nodig zijn. 

Met dit programma wil de asviesraad kennis op het snijvlak van migratiebeleid en de arbeidsmarkt bijeenbrengen en bijdragen aan een meer samenhangend beleid rond migratie, arbeidsmarkt en economie.

Thema's

Vragen die binnen dit programma aan de orde komen zijn:

  • Hoe kan de arbeidsmarktpositie verbeteren van mensen die niet als arbeidsmigrant naar Nederland zijn gekomen (zoals gezins- en asielmigranten)?
  • In hoeverre kan arbeidsmigratie bijdragen aan het oplossen van tekorten in bepaalde sectoren van de economie?
  • Moet arbeidsmigratie vooral van tijdelijke aard zijn en zo ja, in hoeverre is het dan nodig dat arbeidsmigranten de taal leren en integreren in onze samenleving?

Lopend project: Naar een brede welvaartsbenadering in het migratiebeleid

In het project ‘Naar een brede welvaartbenadering in het migratiebeleid’ concludeert de adviesraad dat het arbeidsmigratiebeleid gebaseerd zou moeten zijn op de vraag in hoeverre arbeidsmigranten bijdragen aan de kwaliteit van leven, zowel hier als elders als in de toekomst. De adviesraad doet hierbij voorstellen voor het ontwikkelen van een adviesmodel waarbinnen die afweging gemaakt kan worden.

Wat hebben we eerder gedaan?

Het eerste project dat de adviesraad heeft opgepakt is ‘De bijdrage van migranten aan een weerbare en toekomstbestendige zorgsector’. In het kader van dit project is in mei 2021 de verkenning ‘Van asielzoeker naar zorgverlener’ gepubliceerd. 

In het deelproject ‘De bijdrage aan de langdurige zorg door arbeidsmigranten van buiten de EU’ onderzochten we of arbeidsmigranten van buiten de EU een oplossing kunnen vormen voor de vacatures die in de langdurige zorg gaan ontstaan. Daarnaast onderzochten we aan welke condities het arbeidsmigratierecht en -beleid voor de langdurige zorg moet voldoen om bij te dragen aan een toekomstbestendige en weerbare zorgsector. Lees hier het advierapport '‘Zorgvuldig arbeidsmigratiebeleid. Hoe de langdurige zorg profijt kan hebben van vakmigranten’.

Suggesties of vragen?

Vindt u dat de adviesraad binnen dit programma aandacht moet besteden aan een bepaald onderwerp? Of heeft u vragen over de opzet en aanpak van dit programma? Laat het ons weten en neem contact op met Christine Otten.

Zie ook

- Hoofdpublicaties Migratie en arbeidsmarkt

Beeld: ©ANP

Programmalijn Migratie en lokaal bestuur

Waarom dit programma

Gemeenten hebben de laatste jaren steeds meer lokale opgaven gekregen, niet alleen voor hun Nederlandse ingezetenen, ook voor migranten. In het dagelijks leven is de gemeente voor hen vaak het eerste aanspreekpunt en het nationale migratiebeleid moet lokaal worden uitgevoerd. Het beleid sluit echter niet altijd goed aan bij de lokale en/of regionale maatschappelijke situatie. Dat leidt soms tot spanningen tussen de Rijksoverheid en het lokale bestuur.

Met dit programma willen we meer inzicht krijgen in de knelpunten die wederzijds worden ervaren, willen we adviseren over mogelijkheden om het migratiebeleid meer in samenhang vorm te geven en daarmee bijdragen aan een meer lokaal en regionaal gedragen migratiebeleid.

Thema's

Gemeenten hebben veel en grote lokale maatschappelijke opgaven als het om migranten gaat: opvang van asielzoekers en Oekraïense ontheemden, huisvesting van statushouders en arbeidsmigranten, inburgering en participatie, maatschappelijke begeleiding, zorgverlening, het waarborgen van de openbare orde en de publieke veiligheid en het bewaken van de leefbaarheid etc. We hebben twee thema’s geprioriteerd: inburgering en huisvesting. 

We zijn het programma gestart met een gespreksronde. In maart 2021 hebben we wethouders van een aantal grote en kleine gemeenten in verschillende provincies gevraagd naar wat zij als belangrijkste lokale thema’s zien op het gebied van migratie. De aangedragen thema's kunt u terugvinden in het verslag van de gespreksronde.

Lopend adviesproject over een gedifferentieerder inburgeringsbeleid

In dit adviesproject onderzoeken we in hoeverre de sociale inbedding in lokale gemeenschappen van migranten die wettelijk niet verplicht zijn om in te burgeren, kan worden vergroot via een meer gedifferentieerd en vrijwillig inburgeringsaanbod. We onderzoeken aan de hand van ‘wie’, ‘wat’ en ‘hoe’-vragen hoe die vrijwillige inburgering zo kan worden vormgegeven dat ook migranten die in beginsel tijdelijk naar Nederland komen zo snel en zo goed mogelijk deelnemen aan de Nederlandse samenleving gedurende hun verblijf. Lees het plan van aanpak en neem contact op met de coördinator bij suggesties. 

Wat hebben we eerder gedaan?

Hoe kunnen buurten en dorpen helpen bij de opvang van asielmigranten? Met die vraag ging de Adviesraad Migratie langs gemeenten en onderzoekers en Monique Kremer en Sander Vergeer hebben de bevindingen bij elkaar gezet in hun artikel in Zet de deuren van asielzoekerscentra wagenwijd open naar de buurt – Sociale Vraagstukken

Op 10 februari 2022 organiseerden we een online debat over inburgering met experts, inburgeraars en wethouders. Speciaal voor dat webinar schreef Han Entzinger, een van de initiators van het inburgeringsbeleid, een essay.

Adviesrapport 'Een huis voor statushouders'

Er zitten al té lang té veel asielzoekers met een asielvergunning (statushouders) in de opvang voor asielzoekers. Dat belemmert hun integratie in de Nederlandse samenleving en houdt plekken bezet voor nieuwe asielzoekers, die daardoor zijn aangewezen op noodopvang.

Het langdurige verblijf van statushouders in de COA-opvang is allereerst het gevolg van de wooncrisis. Maar ook de aanhoudende noodtoestand in het asielstelsel en knelpunten bij de uitvoering van het rijksbeleid op lokaal niveau belemmeren het tijdig huisvesten van statushouders in gemeenten. De Adviesraad Migratie pleit voor een combinatie van maatregelen op deze drie gebieden om de uitstroom van statushouders uit de COA-opvang te stimuleren. Lees het adviesrapport.

Adviesrapport 'Asielopvang uit de crisis'

De opvang van asielzoekers moet niet als crisis, maar als maatschappelijke opgave worden aangepakt. De crisisaanpak bij de opvang van asielzoekers gaat ten koste van de kwaliteit van de opvang en bezorgt asielzoekers een valse start. Ook zet die aanpak het maatschappelijk en politiek draagvlak voor de opvang voortdurend onder druk. Lees het adviesrapport.

In dit advies pleit de Adviesraad er samen met de Raad voor het Openbaar Bestuur (ROB) voor om gemeenten wettelijk te verplichten asielzoekers op te vangen. Asielopvang is een gedeelde verantwoordelijkheid van alle gemeenten. Daarom zou die verplichting in beginsel ook voor alle gemeenten moeten gelden. Het liefst naar rato van het inwoneraantal, zoals bij de wettelijke taakstelling voor het huisvesten van statushouders. Een dergelijk systeem geeft direct duidelijkheid over de taakstelling, is eenvoudig en transparant en spreekt daadwerkelijk de onderlinge solidariteit tussen gemeenten aan. Dat werkt alleen als gemeenten te ruimte krijgen om te bepalen hoe zij opvangvoorzieningen samen met andere gemeenten in de regio zo kunnen realiseren dat ze goed zijn ingebed in de lokale samenleving.

Zie in dit kader ook ons position paper dat voorzitter Monique Kremer toelichtte tijdens het rondetafelgesprek over de Spreidingswet dat op 1 juni 2023 plaatsvond.

Asielopvang uit de crisis | Publicatie | Adviesraad Migratie

Suggesties of vragen?

Vindt u dat de adviesraad binnen dit programma aandacht moet besteden aan een bepaald onderwerp? Of heeft u vragen over de opzet en aanpak van dit programma? Laat het ons weten en neem contact op met de programmacoördinator Sander Vergeer.

- Hoofdpublicaties Migratie en lokaal bestuur

Beeld: ©ANP / Robin van Utrecht

Programmalijn Effectieve rechtsbescherming

Waarom dit programma

Effectieve rechtsbescherming speelt een cruciale rol in het werk van de adviesraad. In veel adviezen komt het recht van een individu om beroep in te stellen bij de rechter tegen een besluit of handelen van de overheid aan bod. De Adviesraad Migratie meent dat een effectieve rechtsbescherming fundamenteel is voor het borgen van grondrechten en voor het goed functioneren van de rechtsstaat.

De adviesraad wil met zijn producten bijdragen aan een eerlijk en zorgvuldig migratiebeleid. Daarom zoekt de raad een balans tussen de rechten en plichten van zowel burgers als overheid. Rechten en plichten in het kader van effectieve rechtsbescherming spelen onder meer een rol bij de inrichting van de asielprocedure en het vaststellen van inburgerings- en naturalisatievereisten.

Deze programmalijn gaat niet alleen over het recht op effectieve rechtsbescherming, maar ook over de uitvoerbaarheid van regelgeving. Met dit programma willen we juridische, politieke en maatschappelijke ontwikkelingen in kaart brengen die van invloed zijn op (de werking van) effectieve rechtsbescherming.

Thema's

Effectieve rechtsbescherming is een fundamenteel beginsel dat stevig is verankerd in het Europese en nationale recht. Het richt zich op verschillende onderdelen van een goed functionerende rechtsstaat: fair trial, openbaarheid en behandeling binnen een redelijke termijn door een onafhankelijke en onpartijdige rechterlijke instantie. Maar ook op rechtsbijstand, het recht om gehoord te worden en de zogenoemde equality of arms.

Thema’s die binnen deze programmalijn worden uitgewerkt hebben betrekking op o.a. de wijzigingen in het toelatingsbeleid en de effecten van het EU Pact Migratie en Asiel.

Signaleringen over Oekraïense ontheemden in Nederland

De Adviesraad Migratie signaleerde dat de ‘tijdelijkheid’ van de situatie van de ruim 93.000 Oekraïense ontheemden in Nederland begint te knellen en een prijs vraagt - zowel voor hen zelf als voor de samenleving. 

Prijs van de Tijdelijkheid. Prijs voor Oekraïense ontheemden in Nederland' (juli 2023)
Tijdelijke bescherming voor Oekraïense ontheemden op de langere termijn' (september 2022)

Menselijke maat in het migratiebeleid

Binnen de programmalijn is ook een serie commentaren gepubliceerd waarin de menselijke maat in het migratiebeleid centraal staat.

De adviesraad acht het van groot belang dat er recht wordt gedaan aan de fundamentele rechten van mensen bij de totstandkoming en uitvoering van beleid, wet- en regelgeving en dat de menselijke waardigheid daarbij wordt beschermd. Het doel van deze serie commentaren is dan ook om te verkennen of er wel voldoende aandacht is voor de menselijke maat bij de totstandkoming en uitvoering van het migratiebeleid.

Versnelde digitale ontwikkelingen

Binnen de programmalijn is er ook aandacht voor de gevolgen van de versnelde digitale transformatie van de migratieketen voor de rechtsbescherming. De adviesraad bouwt - door in gesprek te gaan met onderzoekers en wetenschappers - kennis en expertise op met als doel een debat te starten over de impact van digitale ontwikkelingen op de rechtsbescherming van migranten

Technologische ontwikkelingen kunnen bijdragen aan het versneld afdoen van verblijfsaanvragen en het efficiënter inrichten van organisatieprocessen, maar mogen niet ten koste gaan van de zorgvuldigheid en rechtsbescherming van individuen.

Op afstand horen

In de podcast 'Op afstand horen' die parallel is gepubliceerd met het eerste commentaar 'Op afstand horen' in de reeks 'Menselijke maat in het migratiebeleid', gaat het over de inzet van telehoren in de asielprocedure en de rechtszaal.

In 2020 is – vooral door de coronamaatregelen – het gebruik van videoconferentie in asielzaken tot ontwikkeling gekomen. De rechtspraak en de IND hebben getracht de meest urgente zaken toch te behandelen, meestal door het houden van digitale zittingen of het horen van asielzoekers op afstand. 

De podcast maakt onderdeel uit van het onderzoek van de adviesraad om de rechtsbescherming te waarborgen bij het op afstand horen van asielzoekers.

Rechtsbescherming en de EU

In maart en april 2021 hebben we ter oriëntatie een aantal experts gevraagd naar wat zij zien als belangrijkste thema’s op het gebied van effectieve rechtsbescherming en het EU asiel- en migratiebeleid. Zomer 2021 zijn wij gestart met een project ter verkenning van de verantwoordelijkheid en aansprakelijkheid van de EU en de lidstaten, waaronder Nederland, voor schendingen van mensenrechten aan en buiten de EU-grenzen. Wat zegt het recht hierover, welke mogelijkheden zijn er voor individuele migranten om een klacht in te dienen of een zaak te beginnen tegen de EU en/of een of meerdere lidstaten en hoe goed werken deze eigenlijk?

Suggesties of vragen?

Vindt u dat de adviesraad binnen deze programmalijn aandacht moet besteden aan een bepaald onderwerp? Of heeft u vragen over de opzet en aanpak van dit programma? Laat het ons weten en neem contact op met de programmacoördinator David de Jong.

- Hoofdpublicaties Effectieve rechtsbescherming

Beeld: ©Adviesraad Migratie

Overige onderwerpen - Realisme rond richtgetallen en meer

Gevraagd advies over beleidsmatige richtgetallen

De adviesraad Migratie bracht eind december 2022 het adviesrapport 'Realisme rond richtgetallen' uit over de inzet van quota en streefcijfers binnen het migratiedomein. 

- Hoofdpublicaties Overige onderwerpen

Blogseries, commentaren en videoverslagen

Zie onder.