Als adviesraad werken we met programmalijnen. Per programmalijn worden overkoepelende onderwerpen en maatschappelijke vraagstukken samengevoegd. Dit zijn vaak nieuwe onderwerpen maar ook thema's die we uit eerdere publieke consultaties, gesprekken en onderzoeken hebben opgehaald.
De programmalijnen en de diverse deelprojecten leveren uiteindelijk kennis- en adviesproducten op. Daarmee hopen we inzicht te geven in de diverse knelpunten en vraagstukken op het terrein van migratie. We geven waar mogelijk bij die producten ook steeds oplossingsrichtingen. De kennis over de verschillende deelgebieden van migratie wordt op deze manier bij elkaar gebracht en kan in samenhang worden bezien. Zo kan het maatschappelijk debat over migratie beter worden gevoed.
Programmalijn Migratie en arbeidsmarkt
Waarom dit programma
Er zijn veel maatschappelijke vraagstukken op het gebied van de wisselwerking tussen migratie en de arbeidsmarkt. Bijvoorbeeld de positie van Europeanen die in Nederland werkzaam zijn in de landbouw of logistiek, de arbeidsparticipatie van vluchtelingen en gezinsmigranten, of de vraag of Nederland wel aantrekkelijk genoeg is om kennismigranten aan zich te binden. Er is bovendien veel onzekerheid over de vraag hoeveel en welke arbeidsmigranten in de toekomst nodig zijn.
Met dit programma wil de asviesraad kennis op het snijvlak van migratiebeleid en de arbeidsmarkt bijeenbrengen en bijdragen aan een meer samenhangend beleid rond migratie, arbeidsmarkt en economie.
Thema's
Vragen die binnen dit programma aan de orde komen zijn:
Hoe kan de arbeidsmarktpositie verbeteren van mensen die niet als arbeidsmigrant naar Nederland zijn gekomen (zoals gezins- en asielmigranten)?
In hoeverre kan arbeidsmigratie bijdragen aan het oplossen van tekorten in bepaalde sectoren van de economie?
Moet arbeidsmigratie vooral van tijdelijke aard zijn en zo ja, in hoeverre is het dan nodig dat arbeidsmigranten de taal leren en integreren in onze samenleving?
Lopend project: Naar een brede welvaartsbenadering in het migratiebeleid
In het project ‘Naar een brede welvaartbenadering in het migratiebeleid’ concludeert de adviesraad dat het arbeidsmigratiebeleid gebaseerd zou moeten zijn op de vraag in hoeverre arbeidsmigranten bijdragen aan de kwaliteit van leven, zowel hier als elders als in de toekomst. De adviesraad doet hierbij voorstellen voor het ontwikkelen van een adviesmodel waarbinnen die afweging gemaakt kan worden.
Vindt u dat de adviesraad binnen dit programma aandacht moet besteden aan een bepaald onderwerp? Of heeft u vragen over de opzet en aanpak van dit programma? Laat het ons weten en neem contact op met Christine Otten.
In het project ‘Naar een brede welvaartbenadering in het migratiebeleid’ concludeert de adviesraad dat het arbeidsmigratiebeleid gebaseerd zou moeten zijn op de vraag in hoeverre arbeidsmigranten bijdragen aan de kwaliteit van leven, zowel hier als elders als in de toekomst. De adviesraad doet hierbij voorstellen voor het ontwikkelen van een adviesmodel waarbinnen die afweging gemaakt kan worden.
De Adviesraad Migratie adviseert partnerschappen met zendende landen te ontwikkelen voor ‘vakmigranten’ om huidige en komende personeelstekorten in de langdurige zorg tegen te gaan. Het gaat om verplegende en verzorgende beroepen vanaf mbo niveau-3. Gelet op het belang van langdurige zorg voor ons welzijn moet specifieke en gerichte arbeidsmigratie onderdeel uitmaken van een breder palet aan arbeidsmarktmaatregelen om de (verwachte) personeelstekorten tegen te gaan.
De adviesraad concludeert dat de overheid en zorgorganisaties asielmigranten een betere kans moeten geven om bij te dragen aan de extra handen die voor de zorg nodig zijn. Deze verkenning is opgesteld op verzoek van de staatssecretaris van Justitie en Veiligheid.
Gemeenten hebben de laatste jaren steeds meer lokale opgaven gekregen, niet alleen voor hun Nederlandse ingezetenen, ook voor migranten. In het dagelijks leven is de gemeente voor hen vaak het eerste aanspreekpunt en het nationale migratiebeleid moet lokaal worden uitgevoerd. Het beleid sluit echter niet altijd goed aan bij de lokale en/of regionale maatschappelijke situatie. Dat leidt soms tot spanningen tussen de Rijksoverheid en het lokale bestuur.
Met dit programma willen we meer inzicht krijgen in de knelpunten die wederzijds worden ervaren, willen we adviseren over mogelijkheden om het migratiebeleid meer in samenhang vorm te geven en daarmee bijdragen aan een meer lokaal en regionaal gedragen migratiebeleid.
Thema's
Gemeenten hebben veel en grote lokale maatschappelijke opgaven als het om migranten gaat: opvang van asielzoekers en Oekraïense ontheemden, huisvesting van statushouders en arbeidsmigranten, inburgering en participatie, maatschappelijke begeleiding, zorgverlening, het waarborgen van de openbare orde en de publieke veiligheid en het bewaken van de leefbaarheid etc. We hebben twee thema’s geprioriteerd: inburgering en huisvesting.
We zijn het programma gestart met een gespreksronde. In maart 2021 hebben we wethouders van een aantal grote en kleine gemeenten in verschillende provincies gevraagd naar wat zij als belangrijkste lokale thema’s zien op het gebied van migratie. De aangedragen thema's kunt u terugvinden in het verslag van de gespreksronde.
Lopend adviesproject over een gedifferentieerder inburgeringsbeleid
In dit adviesproject onderzoeken we in hoeverre de sociale inbedding in lokale gemeenschappen van migranten die wettelijk niet verplicht zijn om in te burgeren, kan worden vergroot via een meer gedifferentieerd en vrijwillig inburgeringsaanbod. We onderzoeken aan de hand van ‘wie’, ‘wat’ en ‘hoe’-vragen hoe die vrijwillige inburgering zo kan worden vormgegeven dat ook migranten die in beginsel tijdelijk naar Nederland komen zo snel en zo goed mogelijk deelnemen aan de Nederlandse samenleving gedurende hun verblijf. Lees het plan van aanpak en neem contact op met de coördinator bij suggesties.
Wat hebben we eerder gedaan?
Hoe kunnen buurten en dorpen helpen bij de opvang van asielmigranten? Met die vraag ging de Adviesraad Migratie langs gemeenten en onderzoekers en Monique Kremer en Sander Vergeer hebben de bevindingen bij elkaar gezet in hun artikel in Zet de deuren van asielzoekerscentra wagenwijd open naar de buurt – Sociale Vraagstukken
Op 10 februari 2022 organiseerden we een online debat over inburgering met experts, inburgeraars en wethouders. Speciaal voor dat webinar schreef Han Entzinger, een van de initiators van het inburgeringsbeleid, een essay.
Adviesrapport 'Een huis voor statushouders'
Er zitten al té lang té veel asielzoekers met een asielvergunning (statushouders) in de opvang voor asielzoekers. Dat belemmert hun integratie in de Nederlandse samenleving en houdt plekken bezet voor nieuwe asielzoekers, die daardoor zijn aangewezen op noodopvang.
Het langdurige verblijf van statushouders in de COA-opvang is allereerst het gevolg van de wooncrisis. Maar ook de aanhoudende noodtoestand in het asielstelsel en knelpunten bij de uitvoering van het rijksbeleid op lokaal niveau belemmeren het tijdig huisvesten van statushouders in gemeenten. De Adviesraad Migratie pleit voor een combinatie van maatregelen op deze drie gebieden om de uitstroom van statushouders uit de COA-opvang te stimuleren. Lees het adviesrapport.
Adviesrapport 'Asielopvang uit de crisis'
De opvang van asielzoekers moet niet als crisis, maar als maatschappelijke opgave worden aangepakt. De crisisaanpak bij de opvang van asielzoekers gaat ten koste van de kwaliteit van de opvang en bezorgt asielzoekers een valse start. Ook zet die aanpak het maatschappelijk en politiek draagvlak voor de opvang voortdurend onder druk. Lees het adviesrapport.
In dit advies pleit de Adviesraad er samen met de Raad voor het Openbaar Bestuur (ROB) voor om gemeenten wettelijk te verplichten asielzoekers op te vangen. Asielopvang is een gedeelde verantwoordelijkheid van alle gemeenten. Daarom zou die verplichting in beginsel ook voor alle gemeenten moeten gelden. Het liefst naar rato van het inwoneraantal, zoals bij de wettelijke taakstelling voor het huisvesten van statushouders. Een dergelijk systeem geeft direct duidelijkheid over de taakstelling, is eenvoudig en transparant en spreekt daadwerkelijk de onderlinge solidariteit tussen gemeenten aan. Dat werkt alleen als gemeenten te ruimte krijgen om te bepalen hoe zij opvangvoorzieningen samen met andere gemeenten in de regio zo kunnen realiseren dat ze goed zijn ingebed in de lokale samenleving.
Zie in dit kader ook ons position paper dat voorzitter Monique Kremer toelichtte tijdens het rondetafelgesprek over de Spreidingswet dat op 1 juni 2023 plaatsvond.
Vindt u dat de adviesraad binnen dit programma aandacht moet besteden aan een bepaald onderwerp? Of heeft u vragen over de opzet en aanpak van dit programma? Laat het ons weten en neem contact op met de programmacoördinator Sander Vergeer.
Plan van aanpak adviesproject vrijwillige inburgering
In dit adviesproject onderzoeken we in hoeverre de sociale inbedding in lokale gemeenschappen van migranten die wettelijk niet verplicht zijn om in te burgeren, kan worden vergroot via een meer gedifferentieerd en vrijwillig inburgeringsaanbod.
We onderzoeken aan de hand van ‘wie’, ‘wat’ en ‘hoe’-vragen hoe die vrijwillige inburgering zo kan worden vormgegeven dat ook migranten die in beginsel tijdelijk naar Nederland komen zo snel en zo goed mogelijk deelnemen aan de Nederlandse samenleving gedurende hun verblijf.
Dit advies gaat over het concept Besluit gemeentelijke taak mogelijk maken asielopvang-voorzieningen (hierna: het besluit) en de concept Regeling specifieke uitkeringen Wet gemeentelijke taak mogelijk maken asielopvangvoorzieningen (hierna: de regeling).
In het besluit worden de volgende zaken uit het wetsvoorstel uitgewerkt:
De manier waarop de capaciteitsraming van de benodigde opvangplaatsen tot stand komt
De verdeling van de vereiste opvangvoorzieningen over provincies en gemeenten
De minimale omvang van duurzame opvangvoorzieningen
De voorwaarden waaronder gemeenten zelfstandig opvangvoorzieningen kunnen exploiteren.
De regeling bevat nadere regels over de specifieke uitkeringen die gemeenten en provincies op basis van de wet en het besluit kunnen ontvangen voor het aanbieden van opvangplaatsen.
De Adviesraad Migratie (AM) neemt 1 juni 2023 deel aan het rondetafelgesprek van de vaste commissie voor Justitie en Veiligheid van de Tweede Kamer over de Spreidingswet (‘Wet gemeentelijke taak mogelijk maken asielopvangvoorzieningen’). Hiervoor schreef de Adviesraad Migratie deze gespreksnotitie. De basis hiervoor is het advies ‘Asielopvang uit de crisis’, dat een jaar geleden samen met de Raad voor het Openbaar Bestuur (ROB) is uitgebracht.
De adviesraad benadrukt de urgentie van en behoefte aan duurzame asielopvang. Het is dus goed dat gemeenten wettelijk worden verplicht asielzoekers op te vangen. Het voorstel dat nu voorligt, is echter te ingewikkeld en zet de onderlinge solidariteit tussen gemeenten onder druk. Het is beter als wordt aangesloten bij de systematiek die al bestaat voor het huisvesten van statushouders. Dat zou betekenen dat alle gemeenten een taakstelling krijgen, naar rato van het inwoneraantal. Zij zouden dan wel de ruimte moeten krijgen om die opvang samen met andere gemeenten in de regio en de provincie zo te organiseren dat deze goed is ingebed in de lokale samenleving. Heldere afspraken zijn nodig voor gemeenten zelf, voor asielzoekers en voor de ontvangende samenleving. Doorgaan met de crisisaanpak van de asielopvang is géén optie.
Met dit wetsvoorstel krijgen gemeenten een expliciete wettelijke taak om het opvangen van asielzoekers door het Centraal Orgaan opvang Asielzoekers (COA) in gemeenten mogelijk te maken en wordt beoogd opvangvoorzieningen evenwichtiger over gemeenten te verdelen. Zo moet een duurzaam en stabiel opvangstelsel vorm krijgen, waarmee crisisnoodopvang zo veel mogelijk kan worden voorkomen.
Het betreft spoedwetgeving. De wet regelt de hoofdlijnen die later in lagere regelgeving worden uitgewerkt. De Adviesraad Migratie heeft de afgelopen jaren meermaals geadviseerd over de inrichting van een duurzaam, en flexibel asielstelsel (zie onderaan pagina). De doelstellingen en uitgangspunten van het wetsvoorstel komen in de kern overeen met die uit onze adviezen.
Er zitten al té lang té veel asielzoekers met een asielvergunning (statushouders) in de opvang voor asielzoekers. Dat belemmert hun integratie in de Nederlandse samenleving en houdt plekken bezet voor nieuwe asielzoekers, die daardoor zijn aangewezen op noodopvang.
Het langdurige verblijf van statushouders in de COA-opvang is allereerst het gevolg van de wooncrisis. Maar ook de aanhoudende noodtoestand in het asielstelsel en knelpunten bij de uitvoering van het rijksbeleid op lokaal niveau belemmeren het tijdig huisvesten van statushouders in gemeenten. De Adviesraad Migratie pleit voor een combinatie van maatregelen op deze drie gebieden om de uitstroom van statushouders uit de COA-opvang te stimuleren.
De opvang van asielzoekers moet niet als crisis, maar als maatschappelijke opgave worden aangepakt.
De crisisaanpak bij de opvang van asielzoekers gaat ten koste van de kwaliteit van de opvang en bezorgt asielzoekers een valse start. Ook zet die aanpak het maatschappelijk en politiek draagvlak voor de opvang voortdurend onder druk.
Om uit de continue crisismodus te komen adviseren de Adviesraad Migratie en de Raad voor het Openbaar Bestuur (ROB) de regering om gemeenten te verplichten asielzoekers op te vangen die grote kans hebben op een asielvergunning (de zgn. ‘kansrijke’ asielzoekers). Tegelijkertijd moet de Rijksoverheid gemeenten structureel de middelen maar ook de ruimte geven om dit naar eigen inzicht én met oog voor de sociale samenhang te kunnen doen.
De adviesraad organiseerde 10 februari 2022 een online debat met experts, inburgeraars en wethouders over inburgering.
Wat is het doel van inburgering en wat willen we ermee bereiken? Hoe geef je inburgering praktisch vorm? Voor wie is inburgering eigenlijk bedoeld en wie is er verantwoordelijk voor? Wat betekent dit voor nieuwkomers en de lokale samenleving? Hierover bestaat al ruim vijfentwintig jaar een maatschappelijk debat. Deze en andere thema's kwamen tijdens het gesprek aan de orde.
Op 1 januari 2022 is de nieuwe Wet Inburgering ingegaan. Gemeenten hebben weer de regie over de inburgering gekregen. Ook staan de gemeenteraadsverkiezingen voor de deur. Dit was een goed moment om met experts, inburgeraars en wethouders in gesprek te gaan over hun ervaringen, verwachtingen en ambities.
De opvang van asielzoekers in Nederland verkeert al maanden in een crisis. De overheid neemt nu crisismaatregelen, maar zou volgens de adviesraad vooral moeten kijken naar structurele oplossingen. In 2017 bracht de Adviesraad Migratie al het advies ‘Pieken en dalen’ uit. Daarin werd beschreven hoe een meer toekomstbestendig systeem voor de opvang van asielzoekers eruit zou kunnen zien. Omdat de conclusies en aanbevelingen nog steeds relevant zijn zetten we ze hier nog eens op een rij.
Advies aan minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid over het voorstel van wet tot wijziging van de Wet inburgering 2021
De adviesraad beveelt naar aanleiding van dit wetsvoorstel het volgende aan:
-Neem in de Wet inburgering 2021 een hardheidsclausule op voor niet-sanctionerende maatregelen.
-Neem in afwijking van het overgangsrecht een hardheidsclausule op voor niet-sanctionerende maatregelen die worden opgelegd op grond van de Wet inburgering 2013.
-Leg in de motivering van het wetsvoorstel minder de nadruk op het uitzonderlijke karakter van toepassing van de hardheidsclausule.
-Geef in lagere regelgeving nader invulling aan het criterium ‘onbillijkheid van overwegende aard’.
-Rapporteer jaarlijks aan de Tweede Kamer over de toepassing van de nieuwe hardheidsclausules en evalueer de toepassing ervan binnen drie jaar.
De coronacrisis heeft grote invloed (gehad) op migranten en het migratiebeleid. In onze eerdere blogserie Migratie in tijden van corona zijn we ingegaan op een aantal belangrijke migratieonderwerpen. Terugkijkend op de crisis en de gevolgen daarvan trekt de Adviesraad Migratie een aantal lessen voor het migratiebeleid. O.a. de noodzaak van crisisplanning maar ook van flexibiliteit; het je realiseren dat vitale sectoren afhankelijk zijn van migranten; het hanteren van humaniteit en solidariteit als leidraad bij handelen; de effecten van digitalisering op migratie en de noodzaak van Europese samenwerking.
De adviesraad organiseert bijeenkomsten over lokale uitdagingen op het gebied van inburgering en integratie en volgt daarmee o.a. de ontwikkelingen rondom de invoering van het nieuwe inburgeringstelsel.
In het kader van het programma Migratie en lokaal bestuur organiseert de adviesraad migratie het komende anderhalf jaar een aantal bijeenkomsten over lokale uitdagingen op het gebied van inburgering en integratie. Daarmee volgen we de ontwikkelingen rondom de invoering van het nieuwe inburgeringstelsel actief, zodat we in een later stadium de (tussen)balans kunnen opmaken. We organiseren bijeenkomsten voor en met behulp van lokale uitvoeringsexperts en ervaringsdeskundigen.
In dit project wordt onderzocht welke obstakels de rijksoverheid, regionaal en lokaal bestuur bij de huisvesting van statushouders ervaren. Ook wordt hierbij gekeken naar de factoren die de integratie van statushouders belemmeren.
In de programmalijn Migratie en lokaal bestuur staat het project 'Een (t)huis voor statushouders' in de planning.
Ondanks voortdurende inspanningen van het rijk, provincies en gemeenten lukt het al langere tijd niet goed om statushouders te huisvesten op een manier die hen in staat stelt snel en volwaardig deel te nemen aan de Nederlandse samenleving. In dit project onderzoeken we wat de belangrijkste obstakels zijn die de rijksoverheid, regionaal en lokaal bestuur bij de huisvesting van statushouders ervaren en die de integratie van statushouders belemmeren. Ook onderzoeken we wat in de huidige aanpak wel bijdraagt aan integratie en bekijken we in hoeverre uit de obstakels en succesfactoren ‘basisprincipes’ kunnen worden afgeleid voor succesvolle huisvesting en integratie van statushouders.
Het is alleen mogelijk asielmigranten goed op te vangen als daar lokaal draagvlak voor is. Dat vraagt om inspanningen. Niet alleen van gemeenten, maar ook van de rijksoverheid. Wat helpt, zijn investeringen voor iedereen in de wijk – ook in sociaal werk – en kleinere opvanglocaties, met de deuren wagenwijd open naar de buurt. En dat statushouders kunnen wonen in de gemeente waar ze zijn opgevangen. Als nieuwkomers ergens kunnen wortelen is dat voor iedereen - ook voor buurtbewoners - beter.
We zijn gestart met het programma Migratie en lokaal bestuur. Om af te trappen vroegen we in maart 2021 wethouders van een aantal grote en kleine gemeenten, in verschillende provincies, wat zij als belangrijkste lokale thema’s zien op het gebied van migratie. De volgende onderwerpen werden genoemd:
Inburgering: kiezen voor kwaliteit
Huisvesting moet veel flexibeler worden
Beter beeld van arbeidsmigranten nodig
Ongedocumenteerden: blijven zoeken naar duurzame oplossingen
Aandacht voor wisselwerking tussen recht en praktijk
Inburgeringsonderwijs moet veel serieuzer worden genomen. Net als bij andere publieke diensten zoals basisonderwijs en gezondheidszorg moet de kwaliteit ervan worden geborgd. Dit kan de onderwijsinspectie doen door toezicht te houden op het inburgeringsonderwijs.
De nieuwe Wet inburgering treedt in 2022 in werking. Gemeenten krijgen de regie over het inburgeringsonderwijs en kopen dit onderwijs in. Een deel van de bestaande marktwerking blijft daarmee bestaan. Private aanbieders zullen het onderwijs blijven verzorgen en de stichting ‘Blik op Werk’ blijft de organisatie die het kwaliteitskeurmerk afgeeft. Omdat de resultaten van het inburgeringsstelsel tot nu toe steeds zijn achtergebleven bij de verwachtingen, en een deel van de marktwerking blijft bestaan, moet er nu serieus werk worden gemaakt van de borging van de kwaliteit van het inburgeringsonderwijs.
In de aanloop naar de Tweede Kamerverkiezingen heeft de adviesraad acht blogs gepresenteerd waarin feiten en cijfers over migratie op een rij zijn gezet.
Migratie is van alle tijden dus ook in tijden van corona. De adviesraad heeft dit jaar onder deze noemer een blogserie gepubliceerd die wat dieper ingaat op de belangrijkste migratie-onderwerpen van deze tijd.
Het ontwerpbesluit en de ontwerpregeling geven uitvoering aan het wetsvoorstel voor een nieuwe Wet inburgering. De advieraad beveelt o.a. aan om de vrijwillige inburgering van EU-burgers en andere nieuwkomers te stimuleren en ruimere mogelijkheden voor ontheffing van de inburgeringsplicht te bieden.
Het inburgeringsstelsel wordt herzien. Op 1 januari 2022 moet de nieuwe inburgeringswet in werking treden. Met het ontwerpbesluit en de ontwerpregeling inburgering wordt uitvoering gegeven aan het wetsvoorstel voor een nieuwe Wet inburgering. Over de nieuwe Wet inburgering heeft de ACVZ al in 2019 geadviseerd.
Op 13 mei 2020 heeft minister Koolmees (SZW) de kabinetsreactie op het ACVZ wetsadvies Wet inburgering van 11 september 2019 aan de adviescommissie gestuurd. Die reactie is in het kort als volgt:
Inburgeringsstelsel voor alle nieuwkomers
De ACVZ pleit ervoor om grotere groepen migranten, zoals EU-migranten en Turkse burgers, te stimuleren om, tenminste op vrijwillige basis, deel te laten nemen aan het inburgeringsprogramma. De minister komt hier gedeeltelijk aan tegemoet en heeft de Tweede Kamer geïnformeerd om Turkse asielmigranten per 1 mei 2020 (verplicht) in te laten burgeren.
Welke keuzes moeten er volgend jaar gemaakt worden in het migratiebeleid? De Adviescommissie voor Vreemdelingenzaken roept met de notitie ‘Oproep tot een duurzaam migratiebeleid’ het kabinet op werk te maken van een duurzaam migratiebeleid.
De ACVZ identificeert een aantal onderwerpen die een prominente rol spelen in de discussie over de toekomstige invulling van het migratiebeleid:
De Adviescommissie voor Vreemdelingenzaken (ACVZ) vindt dat het nieuw voorgestelde inburgeringsstelsel niet voldoet. In haar advies stelt zij onder andere voor om nieuwkomers minder te dwingen met straffen, maar om meer te stimuleren om in te burgeren. Het gaat dan met name om het persoonlijk haalbaar taalniveau en de participatie in de Nederlandse samenleving.
Aanbevelingen voor wetsvoorstel nieuw inburgeringsstelsel
Het huidige stelsel vereist een basis taalniveau (A2), maar geeft te weinig stimulans om examen op gevorderd niveau (B1) te doen. De adviescommissie waardeert de intentie van het kabinet om het inburgeringsstelsel grondig te herzien, maar heeft wel nog kritiek op de plannen. De adviescommissie komt daarom met onder meer de volgende aanbevelingen:
Inburgeringsstelsel voor alle nieuwkomers
Richt het inburgeringsstelsel op alle nieuwkomers en niet alleen op de inburgeringsplichtigen. Ook andere nieuwkomers zouden aangespoord kunnen worden om vrijwillig mee te doen. Het stelsel zou ook meer op aanmoediging en belonen gebaseerd moeten zijn dan op dwingen en straffen.
Realistisch ambitieniveau met ondersteuning
Het stellen van een hoog ambitieniveau zou samen moeten gaan met een adequate ondersteuning van de inburgeraars.
Regierol van gemeenten
Geef gemeenten werkelijk de bevoegdheden om hun regierol waar te maken in het hele inburgeringstraject, inclusief het eventueel opleggen van sancties.
Onderwijsroute zonder leeftijdsgrens en gratis aanbieden
Schrap de leeftijdsgrens van 28 jaar en biedt de onderwijsroute geheel kosteloos aan.
Summary of the advisory report on a sustainable system for the reception of asylum seekers and the housing and integration of asylum residence permit holders.
De Adviescommissie voor Vreemdelingenzaken (ACVZ) heeft eind 2017 knelpunten bij en mogelijke oplossingsrichtingen voor de bed-bad-broodopvang van niet rechthebbende vreemdelingen geïnventariseerd bij gemeenten, opvangorganisaties en het Rijk. Gelet op de huidige toenadering tussen Rijk en gemeenten zal de commissie vooralsnog niet over dit onderwerp adviseren.
In juli 2013 heeft de Adviescommissie voor Vreemdelingenzaken (ACVZ) het advies 'Waar een wil is maar geen weg' over de toepassing van het buitenschuldbeleid gepubliceerd.
Ook na de beleidsaanpassingen, die mede naar aanleiding van dat advies uit 2013 zijn doorgevoerd, bleven gemeenten en maatschappelijke organisaties bij de adviescommissie aandacht vragen voor de (in hun ogen) te strikte toepassing van het buitenschuldbeleid. Vanwege die aanhoudende signalen en om inzicht te verschaffen in de huidige werking van het buitenschuldbeleid heeft de ACVZ een quickscan uitgevoerd.
In 2015 en de eerste helft van 2016 kwamen er meer asielzoekers dan normaal naar Europa en Nederland. Het bleek een uitdaging om hen allemaal op te vangen. Dat is uiteindelijk gelukt door gebruik te maken van de bestaande crisisstructuur voor de bestrijding van rampen, het extra inzetten van tijdelijke, kortdurende noodopvang en het treffen van ad hoc maatregelen. Het is echter ook duidelijk geworden dat het Nederlandse opvangsysteem niet flexibel genoeg is om grote pieken en dalen in het aantal asielzoekers snel en soepel te verwerken. Dit rapport bestaat uit twee delen.
Deel 1 is een advies over een duurzaam systeem voor de opvang van asielzoekers en de huisvesting en integratie van asielzoekers die een vergunning hebben gekregen (vergunninghouders).
Deel 2 is een evaluatie van de samenwerking tussen het Rijk, de provincies en de gemeenten ten tijde van de verhoogde aantallen asielzoekers.
In dit door de minister van SZW aan de ACVZ gevraagde advies over het Besluit Inburgering, herhaalt de adviescommissie haar eerder geuite zorgen (advies wijziging Wet inburgering inzake invoering participatieverklaringstraject, 9 juni 2016) over de begrijpelijkheid van de formalisering van de regeling voor de nieuwkomer, de complexiteit van de uitvoering ervan en de extra bestuurlijke lasten die deze met zich mee zal brengen.
De ACVZ onderschrijft in haar briefadvies van 7 juni 2016 het voornemen van het kabinet om de inburgering van nieuwkomers te bespoedigen en hen verplicht te informeren over de Nederlandse normen en waarden. De ACVZ is het eens met de gedachte de verantwoordelijkheid voor de maatschappelijke begeleiding van nieuwkomers toe te vertrouwen aan de gemeenten en deze daarvoor financieel te compenseren. De ACVZ adviseert om beide zaken in de Wet inburgering te verankeren, maar ziet een aantal wezenlijke problemen in het voorliggende ontwerp.
Ongedocumenteerden krijgen niet altijd de zorg die zij nodig hebben. Dit schrijven het College voor de Rechten van de Mens, de Adviescommissie voor Vreemdelingenzaken en de Nationale ombudsman in een gezamenlijke brief aan minister Schippers van VWS. In die brief wordt een aantal aanbevelingen aan de overheid gedaan.
Effectieve rechtsbescherming speelt een cruciale rol in het werk van de adviesraad. In veel adviezen komt het recht van een individu om beroep in te stellen bij de rechter tegen een besluit of handelen van de overheid aan bod. De Adviesraad Migratie meent dat een effectieve rechtsbescherming fundamenteel is voor het borgen van grondrechten en voor het goed functioneren van de rechtsstaat.
De adviesraad wil met zijn producten bijdragen aan een eerlijk en zorgvuldig migratiebeleid. Daarom zoekt de raad een balans tussen de rechten en plichten van zowel burgers als overheid. Rechten en plichten in het kader van effectieve rechtsbescherming spelen onder meer een rol bij de inrichting van de asielprocedure en het vaststellen van inburgerings- en naturalisatievereisten.
Deze programmalijn gaat niet alleen over het recht op effectieve rechtsbescherming, maar ook over de uitvoerbaarheid van regelgeving. Met dit programma willen we juridische, politieke en maatschappelijke ontwikkelingen in kaart brengen die van invloed zijn op (de werking van) effectieve rechtsbescherming.
Thema's
Effectieve rechtsbescherming is een fundamenteel beginsel dat stevig is verankerd in het Europese en nationale recht. Het richt zich op verschillende onderdelen van een goed functionerende rechtsstaat: fair trial, openbaarheid en behandeling binnen een redelijke termijn door een onafhankelijke en onpartijdige rechterlijke instantie. Maar ook op rechtsbijstand, het recht om gehoord te worden en de zogenoemde equality of arms.
Thema’s die binnen deze programmalijn worden uitgewerkt hebben betrekking op o.a. de wijzigingen in het toelatingsbeleid en de effecten van het EU Pact Migratie en Asiel.
Signaleringen over Oekraïense ontheemden in Nederland
De Adviesraad Migratie signaleerde dat de ‘tijdelijkheid’ van de situatie van de ruim 93.000 Oekraïense ontheemden in Nederland begint te knellen en een prijs vraagt - zowel voor hen zelf als voor de samenleving.
Binnen de programmalijn is ook een serie commentaren gepubliceerd waarin de menselijke maat in het migratiebeleid centraal staat.
De adviesraad acht het van groot belang dat er recht wordt gedaan aan de fundamentele rechten van mensen bij de totstandkoming en uitvoering van beleid, wet- en regelgeving en dat de menselijke waardigheid daarbij wordt beschermd. Het doel van deze serie commentaren is dan ook om te verkennen of er wel voldoende aandacht is voor de menselijke maat bij de totstandkoming en uitvoering van het migratiebeleid.
Versnelde digitale ontwikkelingen
Binnen de programmalijn is er ook aandacht voor de gevolgen van de versnelde digitale transformatie van de migratieketen voor de rechtsbescherming. De adviesraad bouwt - door in gesprek te gaan met onderzoekers en wetenschappers - kennis en expertise op met als doel een debat te starten over de impact van digitale ontwikkelingen op de rechtsbescherming van migranten
Technologische ontwikkelingen kunnen bijdragen aan het versneld afdoen van verblijfsaanvragen en het efficiënter inrichten van organisatieprocessen, maar mogen niet ten koste gaan van de zorgvuldigheid en rechtsbescherming van individuen.
Op afstand horen
In de podcast 'Op afstand horen' die parallel is gepubliceerd met het eerste commentaar 'Op afstand horen' in de reeks 'Menselijke maat in het migratiebeleid', gaat het over de inzet van telehoren in de asielprocedure en de rechtszaal.
In 2020 is – vooral door de coronamaatregelen – het gebruik van videoconferentie in asielzaken tot ontwikkeling gekomen. De rechtspraak en de IND hebben getracht de meest urgente zaken toch te behandelen, meestal door het houden van digitale zittingen of het horen van asielzoekers op afstand.
De podcast maakt onderdeel uit van het onderzoek van de adviesraad om de rechtsbescherming te waarborgen bij het op afstand horen van asielzoekers.
Rechtsbescherming en de EU
In maart en april 2021 hebben we ter oriëntatie een aantal experts gevraagd naar wat zij zien als belangrijkste thema’s op het gebied van effectieve rechtsbescherming en het EU asiel- en migratiebeleid. Zomer 2021 zijn wij gestart met een project ter verkenning van de verantwoordelijkheid en aansprakelijkheid van de EU en de lidstaten, waaronder Nederland, voor schendingen van mensenrechten aan en buiten de EU-grenzen. Wat zegt het recht hierover, welke mogelijkheden zijn er voor individuele migranten om een klacht in te dienen of een zaak te beginnen tegen de EU en/of een of meerdere lidstaten en hoe goed werken deze eigenlijk?
Suggesties of vragen?
Vindt u dat de adviesraad binnen deze programmalijn aandacht moet besteden aan een bepaald onderwerp? Of heeft u vragen over de opzet en aanpak van dit programma? Laat het ons weten en neem contact op met de programmacoördinator David de Jong.
Met de Wet gemeentelijke taak mogelijk maken asielopvangvoorzieningen krijgen gemeenten een expliciete wettelijke taak om het opvangen van asielzoekers door het Centraal Orgaan opvang Asielzoekers (COA) in gemeenten mogelijk te maken. Ook wordt hiermee beoogd de opvangvoorzieningen evenwichtiger over gemeenten te verdelen. Op die manier moet een duurzaam en stabiel opvangstelsel vorm krijgen waarmee crisisnoodopvang zo veel mogelijk wordt voorkomen.
De Adviesraad Migratie signaleert dat de ‘tijdelijkheid’ van de situatie van de ruim 93.000 Oekraïense ontheemden in Nederland begint te knellen en een prijs vraagt - zowel voor hen zelf als voor de samenleving.
De EU-Richtlijn Tijdelijke Bescherming kan tot uiterlijk 4 maart 2025 verlengd worden, maar wat daarna gebeurt is onduidelijk: tot wanneer moeten gemeenten opvang blijven regelen, hoe lang kan een werkgever op een werknemer rekenen en tot wanneer krijgen Oekraïners een andere behandeling dan mensen die om vergelijkbare redenen hun land zijn ontvlucht? De adviesraad roept in zijn signalering op tot meer duidelijkheid en een visie op de toekomst van ontheemde Oekraïners in Nederland.
Gedwongen verwijdering van een vreemdeling is op dit moment niet mogelijk als een coronatest wordt vereist en de vreemdeling zich verzet tegen het afnemen van een test. Onder de huidige Nederlandse wet- en regelgeving zijn een coronatest en het verstrekken van testuitslagen en vaccinatiegegevens niet afdwingbaar.
De door het kabinet voorgestelde wijziging (Wet testen bij vertrek) voorziet door invoeging van een bepaling (artikel 63a) in de Vreemdelingenwet 2000 in een algemene wettelijke basis voor het gedwongen afnemen van een test bij een vreemdeling naar besmettelijke ziektes en mededeling van de uitkomst van de test aan de minister van Justitie en Veiligheid.
Op 3 juli 2023 heeft de adviesraad advies uitgebracht over dit voorstel tot wijziging van de Vreemdelingenwet 2000. Voor alle aanbevelingen verwijst de adviesraad naar het advies. In het onderstaande worden twee aanbevelingen toegelicht.
Op 9 mei 2023 heeft de adviesraad advies uitgebracht over wijziging van het Vreemdelingenbesluit in verband met de implementatie van de Europese blauwe kaart Richtlijn (Ebk-richtlijn).
Op 22 mei 2023 heeft de adviesraad advies uitgebracht over het voorstel tot wijziging van de Rijkswet op het Nederlanderschap (RWN) tot herziening van de regeling van verlies van rechtswege wegens langdurig verblijf buiten het grondgebied van het Koninkrijk en het gebied waarop het Verdrag betreffende de Europese Unie (VEU) van toepassing is, en om te voorzien in een tijdelijke mogelijkheid tot herkrijging van het Nederlanderschap, alsmede enkele andere wijzigingen.
In dit wetsadvies, dat betrekking heeft op tien op zichzelf staande onderwerpen, vraagt de adviesraad aandacht voor de wijze waarop de wetgever EU-richtlijnen implementeert.
De wetgever kiest als uitgangspunt een minimale implementatie waarbij normen uit richtlijnen worden ingepast in de bestaande nationale regelgeving of praktijk. Een beperkte implementatie onder verwijzing naar algemeen toepasselijke nationale rechtsregels kan ertoe leiden dat de (rechts)praktijk bijvoorbeeld met betrekking tot het controleren op schijnhuwelijken, de hoorplicht in bewaringszaken en het bij hoge uitzondering plaatsen van minderjarigen in bewaring, jarenlang afwijkt van fundamentele waarborgen die richtlijnen aan migranten biedt.
Volgens de adviesraad illustreert dit veegbesluit dat deze wijze van implementeren vaak tekortschiet. De adviesraad beveelt daarom aan de wijze waarop richtlijnen worden geïmplementeerd in het nationale recht te evalueren.
Met dit wetsvoorstel krijgen gemeenten een expliciete wettelijke taak om het opvangen van asielzoekers door het Centraal Orgaan opvang Asielzoekers (COA) in gemeenten mogelijk te maken en wordt beoogd opvangvoorzieningen evenwichtiger over gemeenten te verdelen. Zo moet een duurzaam en stabiel opvangstelsel vorm krijgen, waarmee crisisnoodopvang zo veel mogelijk kan worden voorkomen.
Het betreft spoedwetgeving. De wet regelt de hoofdlijnen die later in lagere regelgeving worden uitgewerkt. De Adviesraad Migratie heeft de afgelopen jaren meermaals geadviseerd over de inrichting van een duurzaam, en flexibel asielstelsel (zie onderaan pagina). De doelstellingen en uitgangspunten van het wetsvoorstel komen in de kern overeen met die uit onze adviezen.
Oekraïense ontheemden in Nederland verkeren in ‘dubbele onzekerheid’ over hun bescherming en verblijfsstatus. Dat signaleerde de adviesraad in september.
De ontheemden verkeren in 'dubbele onzekerheid', want de duur van de tijdelijke bescherming is afhankelijk van de mogelijkheid tot veilige en duurzame terugkeer naar Oekraïne. En hun verblijfsstatus in Nederland na beëindiging van de tijdelijke bescherming is ook onzeker. Het is daarom van groot belang dat de regering op korte termijn een langetermijnvisie formuleert.
Deze signalering gaat ook in op knelpunten op onder andere het gebied van arbeid, zorg en onderwijs bij de opvang van deze groep.
Ook zou de crisisaanpak voor ontheemden geëvalueerd moeten worden, met name de toegang tot werk en de hybride structuur van opvang.
Ondanks wijzigingen in het beleid, stelt de adviesraad dat het amv-beleid nog steeds niet voldoet aan de vereisten van de EU-Terugkeerrichtlijn.
Voor een alleenstaande minderjarige vreemdeling (amv) is terugkeer alleen mogelijk als er adequate opvang is in het land van herkomst. Op basis van het geldend beleid wordt de asielaanvraag van de amv afgewezen en er wordt een terugkeerbesluit genomen ondanks dat het onderzoek naar adequate opvang nog niet is afgerond.
14 januari 2021 oordeelde het Hof van Justitie van de Europese Unie dat het Nederlandse amv-beleid niet voldoet aan de vereisten die de EU-Terugkeerrichtlijn stelt. Door een terugkeerbesluit te nemen maar niet over te gaan tot verwijdering blijft de amv in grote onzekerheid over zijn wettelijke status en zijn toekomst.
Hoewel de staatssecretaris het beleid heeft gewijzigd, zet de adviesraad in deze signalering uiteen waarom het beleid nog steeds niet voldoet aan de vereisten van de EU-Terugkeerrichtlijn.
Hoe kan de menselijke maat in het migratiebeleid centraler komen te staan? In dit vierde commentaar in de reeks ‘de menselijke maat in het migratiebeleid’ staat de vaststelling van nationaliteit en identiteit van migranten centraal. In deze reeks commentaren verkent de migratieraad in hoeverre er voldoende aandacht is voor de ‘menselijke maat’ bij de totstandkoming en uitvoering van het migratiebeleid.
De rode draad in ieder commentaar is steeds de vraag of er wel voldoende kenbare aandacht is voor de menselijke maat bij het opstellen en uitvoeren van het migratiebeleid.
In de context van deze programmalijn gaat het vooral om de eisen die belangrijke rechtsstatelijke beginselen, zoals rechtsgelijkheid, evenredigheid en effectieve rechtsbescherming stellen aan wet- en regelgeving en de wijze van uitvoering hiervan.
Dit vierde commentaar in de reeks ‘de menselijke maat in het migratiebeleid’ gaat over de bewijsposities van migrant en overheid bij het vaststellen van nationaliteit en identiteit in relatie tot het beginsel van equality of arms. Dit beginsel houdt in dat er een gelijk speelveld is voor de in een procedure betrokken partijen. Concreet betekent dit onder andere dat er tussen partijen evenwicht moet bestaan bij de mogelijkheid om bewijs te leveren. Voor asielzoekers geldt dat zij alle relevante elementen om hun asielverzoek te onderbouwen, waaronder ook nationaliteit en identiteit, aannemelijk moeten maken. Bij migranten die een reguliere verblijfsaanvraag doen geldt dat zij hun nationaliteit en identiteit moeten aantonen.
Hoe kan de menselijke maat in het migratiebeleid centraler komen te staan? In dit derde commentaar in de reeks ‘de menselijke maat in het migratiebeleid’ nemen we het met terugwerkende kracht intrekken van verblijfsvergunningen, onder de loep. In deze reeks commentaren verkent de migratieraad of er wel voldoende aandacht is voor de menselijke maat bij de totstandkoming en de uitvoering van het migratiebeleid.
De rode draad in ieder commentaar is steeds de vraag of er wel voldoende kenbare aandacht is voor de menselijke maat bij het opstellen en uitvoeren van het migratiebeleid.
In de context van deze programmalijn gaat het vooral om de eisen die belangrijke rechtsstatelijke beginselen, zoals rechtsgelijkheid, evenredigheid en effectieve rechtsbescherming stellen aan wet- en regelgeving en de wijze van uitvoering hiervan.
Policy Brief: EU Member States should be more active and stop human rights violations at EU external borders.
Reports of violations of international human rights obligations, such as pushbacks, are numerous and ongoing. There are moral and legal boundaries for EU Member States with respect to what is happening at the external borders. EU borders are common borders and all Member States have a joint and individual responsibility to stop and prevent human rights violations making thereby use of a range of possible steps and concrete measures. This is the key message of the Dutch Advisory Council on Migration’s in this policy brief.
Policy brief over de verantwoordelijkheid en aansprakelijkheid van Nederland voor mensenrechtenschendingen aan de EU-buitengrenzen.
Wat is de verantwoordelijkheid en aansprakelijkheid van Nederland voor mensenrechtenschendingen aan de EU-buitengrenzen? Dat is de hoofdvraag waarop de adviesraad antwoord geeft in deze policy brief.
Hoe kan de menselijke maat in het migratiebeleid centraler komen te staan? Dit is het tweede commentaar in de reeks waarin de adviesraad verkent of er wel voldoende aandacht is voor de menselijke maat bij de totstandkoming en de uitvoering van het migratiebeleid.
Hoe kan de menselijke maat in het migratiebeleid centraler komen te staan? Dit is het eerste commentaar in een serie waarin de adviesraad migratie verkent of er wel voldoende aandacht is voor de menselijke maat bij de totstandkoming en uitvoering van het migratiebeleid.
Serie commentaren die gaan over de vraag of er voldoende aandacht is voor de menselijke maat bij de totstandkoming en uitvoering van het migratiebeleid.
Inburgeringsonderwijs moet veel serieuzer worden genomen. Net als bij andere publieke diensten zoals basisonderwijs en gezondheidszorg moet de kwaliteit ervan worden geborgd. Dit kan de onderwijsinspectie doen door toezicht te houden op het inburgeringsonderwijs.
In de adviesreeks ‘De rol van private actoren in het migratiebeleid’ brengt de ACVZ dit beleidsadvies uit over de begeleiding van buitenlandse startup-ondernemers in Nederland. Hoewel de adviescommissie concludeert dat deze startup-ondernemers een positieve bijdrage leveren aan het Nederlandse startup-ecosysteem, vraagt zij aandacht voor de legitimiteit van de regeling en de rechtsbescherming van de deskundige begeleider.
Als de Nederlandse overheid twijfelt aan de leeftijd van de (gestelde) minderjarige asielzoeker baseert men zich op de leeftijdsregistratie die in een andere EU-lidstaat is vastgesteld. De adviescommissie signaleert dat dit in bepaalde situaties problemen kan opleveren.
Als de Nederlandse overheid twijfelt aan de leeftijd van de (gestelde) minderjarige asielzoeker baseert zij zich op de leeftijdsregistratie die in een andere EU-lidstaat is vastgesteld. In bepaalde situaties kan dit problemen opleveren.
Op eigen initiatief heeft de ACVZ deze problemen onderzocht en signaleert dat het voor de jonge asielzoeker praktisch onmogelijk is om aan te tonen dat die eerdere registratie onjuist is. Doorgaans krijgt hij of zij hierbij niet het voordeel van de gerezen twijfel. Dit wringt. Verkennend onderzoek wijst namelijk uit dat in lidstaten van eerder verblijf sprake kan zijn van onregelmatigheden bij de leeftijdsregistratie.
Vervoerders moeten worden verplicht om gevallen, waarin niet of onjuist gedocumenteerde passagiers zich beroepen op asielmotieven, voor te leggen aan de IND. Dat adviseert de Adviescommissie voor Vreemdelingenzaken.
De Adviescommissie voor Vreemdelingenzaken (ACVZ) heeft voor dit advies onderzoek gedaan naar de wijze waarop de markt voor inburgeringsonderwijs de afgelopen jaren was ingericht en hoe dat heeft gefunctioneerd. De adviescommissie concludeert dat de inrichting van het stelsel gebrekkig was, waardoor inburgeringsplichtigen hun rol als consument veelal niet goed hebben kunnen invullen.
Overige onderwerpen - Realisme rond richtgetallen en meer
Gevraagd advies over beleidsmatige richtgetallen
De adviesraad Migratie bracht eind december 2022 het adviesrapport 'Realisme rond richtgetallen' uit over de inzet van quota en streefcijfers binnen het migratiedomein.
De Adviesraad Migratie heeft voor de programmacommissies van de Tweede Kamerverkiezingen van 22 november 2023 de belangrijkste aanbevelingen van recente adviezen op een rij gezet.
The Advisory Council on Migration presents the English version of the advisory report on the use of numerical targets in migration policy.
The original Dutch version of the report (Realisme rond richtgetallen – kansen en risico’s van streefcijfers en quota in het migratiebeleid) was published in December 2022 and is available here. The report was made at the request of the Dutch Minister for Migration.
De inzet van richtgetallen binnen het migratiedomein kan bijdragen aan een meer toekomstgericht, samenhangend en maatschappelijk ingebed migratiebeleid. Richtgetallen dienen dan wel een afgeleide te zijn van een bredere visie op migratie in de samenleving en realistisch worden toegepast. Een cruciale voorwaarde daarnaast is dat de nationale overheid voldoende beleidsruimte heeft om richtgetallen daadwerkelijk waar te maken, anders organiseert de overheid haar eigen teleurstellingen. Door externe factoren, zoals oorlog elders, heeft de nationale overheid op asielmigratie beperkte grip, anders dan bij arbeidsmigratie. Mocht de overheid willen inzetten op het gebruik van richtgetallen dan biedt het Canadese model - met aandacht voor burgerconsultatie - aanknopingspunten. Dit schrijft de Adviesraad Migratie in het rapport ‘Realisme rond richtgetallen. Kansen en risico’s van streefcijfers en quota in het migratiebeleid’ (Engelse versie onderaan).
