Signalering: Nadeel van de twijfel

Niet het voordeel van de gerezen twijfel

Als de Nederlandse overheid twijfelt aan de leeftijd van de (gestelde) minderjarige asielzoeker baseert zij zich op de leeftijdsregistratie die in een andere EU-lidstaat is vastgesteld. In bepaalde situaties kan dit problemen opleveren.

Op eigen initiatief  heeft de ACVZ deze problemen onderzocht en signaleert dat het voor de jonge asielzoeker praktisch onmogelijk is om aan te tonen dat die eerdere registratie onjuist is. Doorgaans krijgt hij of zij hierbij niet het voordeel van de gerezen twijfel. Dit wringt. Verkennend onderzoek wijst namelijk uit dat in lidstaten van eerder verblijf sprake kan zijn van onregelmatigheden bij de leeftijdsregistratie.

Interstatelijk vertrouwen

Asielzoekers die bij aankomst in Nederland stellen minderjarig te zijn, kunnen dat meestal niet bewijzen met documenten. Volgens de beleidsregels is er dan twijfel over de leeftijd en wordt er een ‘leeftijdsbepaling’ opgestart. Als uit de informatie van een EU-lidstaat waar de asielzoeker eerder verbleven heeft, blijkt dat hij/zij daar als meerderjarige staat geregistreerd, neemt Nederland dit over. Ook als in die lidstaat geen leeftijdsonderzoek heeft plaatsgevonden en de registratie alleen op de eigen verklaring van de asielzoeker is gebaseerd. Binnen de EU is afgesproken dat landen op elkaars informatie mogen vertrouwen (‘interstatelijk vertrouwensbeginsel’). De asielzoeker moet dan zelf aantonen dat hij of zij toch minderjarig is. Dit kan eigenlijk alleen met identiteitsdocumenten en daar ontbreekt het meestal aan.

Zorgen over uitvoeringspraktijk andere landen en te hoge bewijslast

De ACVZ signaleert dat door het overnemen van de registratie als meerderjarige op grond van het interstatelijk vertrouwensbeginsel, het de jonge asielzoeker nagenoeg onmogelijk wordt gemaakt om het tegendeel te bewijzen. Is een beroep op dat vertrouwen wel gerechtvaardigd? Op basis van verkennend onderzoek naar het proces van registratie, identificatie en leeftijdsbepaling in de Italiaanse en Griekse asielpraktijk concludeert de ACVZ dat er een risico bestaat op onregelmatigheden bij leeftijdsregistratie. Het komt ook voor dat de minderjarige zich in dat andere EU-land voordoet als meerderjarige (al dan niet in opdracht van een mensenhandelaar), om zo gesloten opvang te voorkomen. Het corrigeren van de leeftijd is in de praktijk moeizaam. Er zijn dus redenen tot zorg. Niet valt uit te sluiten dat in Nederland minderjarigen ten onrechte als meerderjarig staan geregistreerd. Hun rechten als kind komen hiermee in het geding.

Vertrouwen op eigen oordeel en voordeel van de twijfel

Het nationale proces van leeftijdsbepaling wordt voortdurend verbeterd en is met waarborgen omkleed. Bij twijfel over minderjarigheid van een asielzoeker zou die twijfel niet automatisch terzijde moeten worden geschoven op basis van een niet nader onderbouwde registratie elders. Met het oog op zorgvuldigheid zou het goed zijn als de Nederlandse overheid meer gewicht toekent aan het inschattingsvermogen en de professionaliteit van de eigen ambtenaren. Bij blijvende twijfel ligt eigen nader onderzoek voor de hand.

Oplossingsrichtingen

De ACVZ doet een aantal suggesties voor een betere balans en meer samenwerking tussen de asielzoeker en de IND bij het vaststellen van de juiste leeftijd, op basis van de samenwerkings- en onderzoeksplicht uit het Europese recht. De overheid zou eerder actief de wijze van registratie kunnen onderzoeken als er zorgen zijn over relevante onderdelen van het asielsysteem van die lidstaat, en meer gewicht te geven aan de inspanningen van de asielzoeker om met bewijs te komen. In het kader van het ‘voordeel van de twijfel’ zou er in het asielproces meer aandacht moeten komen voor de verklaringen van jonge asielzoekers voor een eerdere registratie als meerderjarige.

Publiekspresentatie van de signalering

Op maandag 30 november 2020 is de signalering gepresenteerd.

Presentatie gemist? Geen probleem. Hij is te vinden op  het YouTube kanaal van de Adviesraad Migratie (ACVZ) 

Tijdens de presentatie gaven Mark Klaassen, lid van de ACVZ, en Myrthe Wijnkoop, senior adviseur ACVZ, een korte uiteenzetting van signalen en oplossingsrichtingen uit het rapport. Germa Lourens (Nidos) en Peter Banda (rechter bij rechtbank Zwolle) gaven vervolgens een eerste reactie vanuit hun eigen praktijkervaring. Hierna ontstond een levendige online discussie die werd gemodereerd door Monique Kremer, voorzitter van de ACVZ.

Tijdens de video-presentatie zijn vragen ingediend. Omdat niet alle vragen live besproken konden worden, hebben we ze verzameld en van antwoorden voorzien. Deze vindt u hierboven bij de downloads.

Media

• ARGOS - 1 mei 2021 Jonge asielzoekers belanden nog steeds op straat door foute leeftijdsregistratie
• NOS - 4 aprl 2023 Leeftijdsbepaling van jonge asielzoekers onder druk door rechtbankuitspraken

Raad van State

Het reflectierapport over de toeslagenaffaire dat de Afdeling Bestuursrechtspraak van de Raad van State (19 november 2021) somt in bijlage 5 ook een aantal vreemdelingenrechtelijke knelpunten op waaronder de leeftijdsregistratie van asielzoekers en de rol van het interstatelijk vertrouwensbeginsel. Deze knelpunten staan nader beschreven in paragraaf 5.15. van het verslag van de werkgroep juridische reflectie.

Vragen?

Heeft u vragen over deze signalering?

Neem dan contact op met Myrthe Wijnkoop.