Adviesrapport ‘Realisme rond richtgetallen - Kansen en risico’s van streefcijfers en quota in het migratiebeleid’

Realisme rond richtgetallen

De inzet van richtgetallen binnen het migratiedomein kan bijdragen aan een meer toekomstgericht, samenhangend en maatschappelijk ingebed migratiebeleid. Richtgetallen dienen dan wel een afgeleide te zijn van een bredere visie op migratie in de samenleving en realistisch worden toegepast. Een cruciale voorwaarde daarnaast is dat de nationale overheid voldoende beleidsruimte heeft om richtgetallen daadwerkelijk waar te maken, anders organiseert de overheid haar eigen teleurstellingen. Door externe factoren, zoals oorlog elders, heeft de nationale overheid op asielmigratie beperkte grip, anders dan bij arbeidsmigratie. Mocht de overheid willen inzetten op het gebruik van richtgetallen dan biedt het Canadese model - met aandacht voor burgerconsultatie - aanknopingspunten. Dit schrijft de Adviesraad Migratie in het rapport ‘Realisme rond richtgetallen. Kansen en risico’s van streefcijfers en quota in het migratiebeleid’ (Engelse versie onderaan). 

Inzet biedt kansen en risico’s

Er is een belangrijk onderscheid binnen richtgetallen. ‘Zachte’ streefcijfers, waarbij ambities en acties worden vastgelegd (inspanningsverplichting) zijn in het migratiebeleid te verkiezen boven harde quota (resultaatverplichting). De inzet van streefcijfers in het migratiebeleid biedt kansen en risico’s. Met meerjarenafspraken kunnen richtgetallen leiden tot meer ‘politieke rust’ en een beter geïnformeerd maatschappelijke en politiek gesprek over migratie. Tegelijkertijd bestaat het risico van fixatie op de cijfers, waardoor de werkelijkheid juist uit zicht verdwijnt. Bovendien: als het richtgetal niet gehaald wordt, kunnen burgers het toch al broze vertrouwen in de overheid verliezen. Een voorwaarde voor de inzet van richtgetallen is daarom dat de nationale overheid voldoende beleidsruimte heeft om te kunnen sturen op migratie.

Verschillen in vormen migratie

Er zijn belangrijke verschillen tussen asielmigratie (12 procent van het totaal) en arbeidsmigratie (24 procent van het totaal). Bij asielmigratie zijn quota met een bovengrens niet mogelijk vanwege internationale en Europese Verdragen waar Nederland zelf partij in is (en baat bij heeft). Omdat asielmigratie zoals gezegd sterk fluctueert door externe factoren heeft de nationale overheid hierop in feite weinig grip. Er zijn wel enkele indirecte ‘beleidsknoppen’ waar nog verder op ingezet kan worden, o.a. op het terrein van buitenlands- en Europees beleid.

Het realistisch gebruik van richtgetallen

Bij de inzet van richtgetallen moet fixatie op een enkel cijfer voorkomen worden door te werken met bandbreedtes die voortdurend bijgesteld en gecommuniceerd kunnen worden. Meerjarige richtgetallen hebben de voorkeur, waarbij niet alleen naar immigratie maar ook naar terugkeer en emigratie wordt gekeken (migratiesaldo). 

Bij de totstandkoming van streefcijfers moeten burgers en uitvoeringsorganisaties een cruciale rol spelen, anders ervaren zij de cijfers niet als legitiem en haalbaar. De adviesraad wijst erop burgers meer te betrekken bij het migratiebeleid. De wijze waarop Canada streefcijfers vaststelt en hanteert voor migratie kan inspiratie bieden voor Nederland.

Kabinetsreactie

Lees de kabinetsreactie van 25 september 2023 waarin het kabinet aangeeft dat het advies betrokken is bij de voorbereiding van de gesprekken van het kabinet over de brede migratieagenda in voorjaar en zomer 2023, waarover uiteindelijk geen overeenstemming is bereikt. Daarom heeft de regering ook nog geen inhoudelijke reactie op de adviezen gegeven. Het demissionaire kabinet verwacht dat het nieuwe kabinet het advies bij zijn beleidsvorming over migratie zal betrekken.

Onderzoek

Voor de totstandkoming van dit rapport heeft de adviesraad verschillende methoden van onderzoek gehanteerd. Behalve literatuuronderzoek zijn er ook interviews en expertmeetings gehouden en is er een landenvergelijking uitgevoerd (Duitsland, Oostenrijk, Zweden, Canada) en zijn de hoogleraren De Bruijn (TU Delft), Mügge (Universiteit van Amsterdam) en Lubbers (Radboud Universiteit) gevraagd een academische verkenning te verrichten die tegelijkertijd met het rapport worden gepubliceerd.

Follow up in de media

Uitzendingen

• 21/12/2022 Nieuwsuur (eerste item)

Artikelen

AD / Het Parool

• 21/12/2022 Advies aan kabinet: stop met doen alsof migratie ons overkomt (LexisNexis)

Financieel Dagblad

• 21/12/2022 Adviesraad Migratie kritisch over beperken asielinstroom (LexisNexis)

Nederlands Dagblad

• 21/12/2022 Canadees model kan Nederland helpen en maakt streefcijfers 'legitiem en haalbaar'

NOS

• 21/12/2022 CDA-bestuurders: kijk bij asielopvang naar draagkracht gemeente (over inzet streefgetallen, red. AM) (16-06-2023)
• 21/12/2022 Advies aan kabinet: streefgetal aantal asielzoekers onverstandig

NRC

• 21/12/2022 Asielquota vaststellen is nu nog niet nuttig (LexisNexis)

NU.nl

• 21/12/2022 Adviesraad: Voor grip op migratie moet kabinet focussen op arbeidsmigranten

De Telegraaf

• 21/12/2022 ’Migratiebeleid is los zand’; Volgens adviesrapport hebben mensen het gevoel dat chaos regeert 

Trouw

• 21/12/2022 Adviesraad kritisch: ‘De overheid heeft geen visie op migratie’ (LexisNexis)

• 21/12/2022 Rutte zoekt Europese steun voor migratieplan dat niemand nog kent (30-01-2023)

De Volkskrant

• 21/12/2022 Adviesraad: streefcijfer naar Canadees model kan helpen bij verbetering migratiebeleid (LexisNexis)

Parlement

• Technische briefing aan de commissievergadering (debat, 25-01-2023) 

• Aankondiging van de briefing

Terugkijken online publieksbijeenkomst

Bekijk de online publieksbijeenkomst van de aanbieding terug met een reactie van staatssecretaris Eric van de Burg. 

Contact

Heeft u vragen over dit adviesrapport? Neem dan contact op met senior adviseur Lambert Obermann.