Jaarverslag 2024

In dit advies pleit de Adviesraad Migratie voor een arbeidsmigratiebeleid dat niet enkel is gebaseerd op economische belangen, maar ook rekening houdt met maatschappelijke en ecologische gevolgen, oftewel: brede welvaart. Het gaat hierbij om de kwaliteit van het leven, zowel voor mensen hier en nu als voor toekomstige generaties en voor de herkomstlanden van arbeidsmigranten. In het advies laten we zien hoe een concrete uitwerking van brede welvaart voor het arbeidsmigratiebeleid eruit zou kunnen zien. 

Op nationaal niveau kan de overheid met deze benadering een bandbreedte formuleren met een ondergrens en een bovengrens voor het aantal arbeidsmigranten. Het toelatingsbeleid voor arbeidsmigranten van buiten Europa kan worden gebaseerd op een brede welvaartstoets van het werk dat de arbeidsmigrant gaat doen en op het feit dat deze een nieuwe inwoner van Nederland wordt. Op andere beleidsterreinen, zoals het arbeidsmarktbeleid en het economisch structuurbeleid, zouden de gevolgen van en voor arbeidsmigratie, zowel van binnen als van buiten Europa, nadrukkelijk moeten worden meegewogen. 

Het adviesrapport is op eigen initiatief van de raad opgesteld en werd tijdens een goed bezochte publieksbijeenkomst op 10 september 2024 aangeboden aan de minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid Eddy van Hijum. Jacco Vonhof (voorzitter MKB-Nederland), Tim Versnel (wethouder Werk en Inkomen gemeente Rotterdam) en Olaf van Vliet (hoogleraar Economie Universiteit Leiden) reflecteerden op het advies. Het adviesrapport heeft veel aandacht gekregen in de media.

Lees hier het advies.
 

Steeds meer arbeidsmigranten die in Nederland werken, komen hier via een omweg: ze worden gedetacheerd door een bedrijf uit een ander EU-land. In een kwart van de gevallen gaat het om mensen van buiten de Europese Unie. Deze gedetacheerde arbeidsmigranten lopen het risico als derderangsburgers te worden behandeld, zonder het loon, de arbeidsvoorwaarden en de sociale zekerheid te krijgen waar ze recht op hebben. In dit advies roepen we op tot een strengere aanpak van malafide werkgevers, meer investeringen in handhaving en betere bescherming van arbeidsmigranten. Daarnaast adviseren we om in Brussel te pleiten voor aanpassing van de Europese Detacheringsrichtlijn en misstanden bilateraal met betrokken landen te bespreken.

Het advies is tijdens een publieksbijeenkomst op 13 maart 2024 aangeboden aan de toen demissionair minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid Karien van Gennip. Anna Ensing (Fairwork), Jurriën Koops (Algemene Bond Uitzendondernemingen) en Rits de Boer (Nederlandse Arbeidsinspectie) reflecteerden op het advies. Het kabinet heeft in zijn reactie laten weten het adviesrapport zeer te waarderen, de zorgen te delen en met diverse voorstellen en maatregelen te komen.

Lees hier het advies.
 

In aanloop naar de verkiezingen voor het Europees Parlement (6-9 juni 2024), bracht de Adviesraad Migratie een aantal blogs uit over de Europese context van het Nederlandse migratiebeleid. Het Europees recht is het belangrijkste rechtskader voor het Nederlandse migratiebeleid. Het huidige gemeenschappelijk Europees asielstelsel (GEAS) is voornamelijk gebaseerd op richtlijnen, waarbij lidstaten deels zelf mogen bepalen hoe ze invulling geven aan gezamenlijk geformuleerde normen. In het nieuwe Europese Asiel- en Migratiepact – dat in juni 2026 in werking treedt - worden een aantal richtlijnen herzien of omgezet in verordeningen en nieuwe verordeningen geïntroduceerd. De verordeningen uit het Pact leiden tot een verdergaande harmonisering van het (asiel)migratiebeleid, omdat verordeningen rechtstreeks doorwerken in de nationale rechtsorde en niet eerst hoeven te worden omgezet in nationaal recht.
Het Pact moet ervoor zorgen dat asiel- en irreguliere migratie naar en binnen de EU beheersbaarder wordt. Door (asiel)procedures, erkenningspercentages, het soort bescherming dat wordt verleend, de materiële opvangvoorzieningen, etc. verder te harmoniseren moet een meer ‘gelijk speelveld’ tussen lidstaten ontstaan. Dat moet voorkomen dat (asiel)migranten doorreizen naar andere lidstaten. 
De blogs gaan over de nieuwe Europese asielgrensprocedure, de verdeling van asielverzoeken over de lidstaten, het vrij verkeer van personen in de Schengenzone en de mogelijkheid van lidstaten om (op onderdelen) niet langer mee te doen met het Europees asiel- en migratiebeleid (opt-out).
Naar de blogs.

Op 24 april 2024 organiseerde de vaste commissie voor Justitie en Veiligheid van de Tweede Kamer een rondetafelgesprek over ‘migratiedeals’. Mark Klaassen schoof namens de adviesraad aan en lichtte dit position paper toe. De adviesraad is van mening dat bredere partnerschappen effectiever zijn dan ‘smalle’ afspraken die alleen betrekking hebben op terugkeer en het voorkomen van irreguliere migratie. Bredere partnerschappen kunnen onderdeel zijn van een coherent en geïntegreerd migratiebeleid waarbij naast afspraken over terugkeer en het voorkomen van irreguliere migratie, ruimte is voor het bevorderen van legale migratiekanalen.  
De adviesraad benadrukt dat internationale afspraken in overeenstemming moeten zijn met internationale verdragen en het EU-recht. In multilaterale afspraken op EU-niveau is het van belang dat duidelijke en transparante afspraken worden gemaakt over verantwoordelijkheid en aansprakelijkheid van individuele lidstaten. Nederland moet daarbij alles doen wat redelijkerwijs in haar vermogen ligt om mensenrechten te respecteren en te garanderen.
Lees hier het position paper. Hier kunt u het rondetafelgesprek terugkijken.

Op 18 april 2024 organiseerde de vaste commissie Sociale Zaken en Werkgelegenheid van de Tweede Kamer rondetafelgesprekken naar aanleiding van het rapport ‘Gematigde groei’ van de Staatscommissie demografische ontwikkelingen 2050. Monique Kremer lichtte daar dit position paper van de Adviesraad Migratie toe. De adviesraad pleit daarin voor een herziening van het arbeidsmigratiebeleid door ‘brede welvaart’ centraal te stellen. De adviesraad onderscheidt drie dimensies van brede welvaart: economisch (de welvaart ‘in enge zin’), ecologisch (de gewenste overgang naar een duurzame economie) en maatschappelijk (gevolgen voor het samenleven). Die drie dimensies zijn niet alleen van belang voor de brede welvaart in Nederland nu en in de toekomst, maar ook voor herkomstlanden. Daarnaast onderscheidt de adviesraad drie soorten beleid: beleid gericht op de gewenste omvang en samenstelling van arbeidsmigratie, direct arbeidsmigratiebeleid (toelating van arbeidsmigranten van buiten de EU) en indirect beleid (zoals arbeidsmarktbeleid, economisch beleid en vestigingsbeleid). Bij de drie soorten beleid spelen niet telkens dezelfde aspecten van brede welvaart een rol. De raad pleit voor oprichting van een orgaan dat de Nederlandse regering kan adviseren over de bredewelvaartsbenadering.

Lees hier het position paper. Hier kunt u het rondetafelgesprek terugkijken.

In deze brief heeft de Adviesraad Migratie zijn zorgen geuit over het feit dat de minister van Asiel en Migratie de voorgenomen invoering van een tweestatusstelsel en de Asielnoodmaatregelenwet niet aan de raad heeft voorgelegd. Andere rechtsstatelijke colleges en ketenpartners zijn ook niet geconsulteerd of hebben een veel te korte termijn gekregen voor een reactie. De Adviesraad Migratie heeft een wettelijke taak om te adviseren over voorgenomen wijzigingen van het migratierecht. Deze adviesfunctie behoort tot rechtsstatelijke waarborgen die bijdragen aan effectiviteit en legitimiteit van overheidsbeleid. De adviesraad roept de minister op beide wetsvoorstellen alsnog in een brede consultatie voor te leggen en heeft in februari 2025 op eigen initiatief over beide voorstellen geadviseerd [link opnemen naar wetsadviezen].

Lees hier de brief.

Het wetsvoorstel is een reactie op de kinderopvangtoeslagaffaire. Naar aanleiding daarvan is geconstateerd dat de waarborgen die de Algemene wet bestuursrecht (Awb) bevat om de ongelijke uitgangspositie tussen overheid en rechtzoekende burgers te compenseren, niet meer voldoen. Het wetsvoorstel beoogt die waarborgen te versterken. De adviesraad heeft zich in zijn advies beperkt tot de voorgestelde wijzigingen die relevant zijn voor het migratierecht. De raad adviseert om de toepassing van het ‘dienstbaarheidsbeginsel’ en het ‘passend contact met de overheid’ niet te beperken tot reguliere migratiezaken, maar deze ook toe te passen op asielzaken. Daarnaast heeft de raad twijfels over de uitvoerbaarheid van het wetsvoorstel voor de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND). De raad onderstreept daarom het belang van het betrekken van de uitvoeringstoetsen. Tot slot adviseert de raad om ook te bezien of ook andere bijzondere bepalingen in de Vreemdelingenwet (Vw) 2000 als gevolg van dit wetsvoorstel niet moeten worden aangepast.

Lees hier het advies.

Dit wetsvoorstel regelt de invoering van schorsende werking in beroep tegen beslissingen om asielaanvragen niet in behandeling te nemen omdat een andere EU-lidstaat op grond van de Dublinverordening verantwoordelijk is voor de behandeling ervan. De adviesraad heeft geen juridische bezwaren tegen dit voorstel. Het past bij de hoofdregel in het stelsel van de Vw 2000 dat de werking van een besluit over een verblijfsvergunning asiel wordt opgeschort totdat de beroepstermijn is verstreken of, indien beroep is ingesteld, op het beroep is beslist. Het gevolg van de voorgestelde wetswijziging is dat de termijn voor overdracht aan de andere lidstaat hangende beroep en hoger beroep niet langer verstrijkt. De migrant kan daardoor, na afronding van de beroepsprocedure(s), alsnog worden overgedragen aan de lidstaat die verantwoordelijk is voor de behandeling van de asielaanvraag. De adviesraad adviseert wel alsnog te motiveren in hoeverre rechtbanken ertoe zijn bewogen de manier waarop zij Dublinzaken behandelen, te wijzigen. Zonder die informatie is namelijk niet goed te beoordelen of de wetswijziging noodzakelijk is om het gewenste doel - het voorkomen dat de overdrachtstermijn hangende beroepsprocedures verstrijkt - te bereiken.

Lees hier het advies.

In dit adviestraject onderzoeken we hoe het potentieel van migranten die al in Nederland verblijven beter kan worden ingezet. We kijken eerst naar het kwantitatieve potentieel: de deelname aan betaald werk, dat zorgt voor structuur, financiële onafhankelijkheid en een netwerk. De analyse van het kwantitatieve potentieel van migrantengroepen legt de focus op het onbenut arbeidspotentieel. Voor enkele migrantengroepen met beschikbaar arbeidspotentieel onderzoeken we vervolgens het kwalitatieve potentieel: het optimaal benutten van opleidingsniveau, vaardigheden en werkervaring, en doorgroeimogelijkheden. We kijken dan naar de obstakels, stimulansen en oplossingen die migranten én werkgevers ervaren bij deelname aan de arbeidsmarkt. Het doel is om mensen in banen te laten instromen die goed bij hen passen én die gunstig zijn voor Nederland. We verwachten het advies eind 2025 te publiceren.

In 2025 werkt de Adviesraad Migratie samen met de Adviesraad Internationale Vraagstukken (AIV) aan een advies over migratiepartnerschappen. In een tijd van complexe internationale relaties en geopolitieke verschuivingen, is er een sterke politieke wens om migratiepartnerschappenn met derde landen te sluiten. De hoofdvraag van het advies is hoe Nederland migratiepartnerschappen tot stand kan brengen die rechtmatig, wederzijds voordelig en effectief zijn.

De adviesraad bracht in 2022 en 2023 signaleringen uit over de positie van Oekraïense ontheemden in Nederland. Daarin pleitten we voor een langetermijnvisie en benadrukten we de wenselijkheid om ontheemden meer zekerheid te bieden over de basis voor hun verblijf in Nederland. In dit vervolgproject gaan we nader in op de impact van de voortdurende onzekerheid op Oekraïense kinderen en jongeren die in Nederland zijn, in het bijzonder op gebieden als rechtsbescherming, (mentaal) welzijn, opvang en ontwikkelkansen .