Verkenning: Arbeidsmigratie: Oplossing voor economie en demografie?'

Arbeidsmigratie: Oplossing voor economie en demografie?'

Meer arbeidsmigratie is geen oplossing voor alle demografische en economische uitdagingen ten gevolge van vergrijzing, maar kan wel een nuttige bijdrage leveren door deze te verzachten. De personeelstekorten, die mede ontstaan door vergrijzing, kunnen in bepaalde sectoren worden verminderd door selectieve arbeidsmigratie. In ieder geval in de periode 2030-2040, wanneer de vergrijzing haar hoogtepunt bereikt.

De stijging van de ‘grijze druk’ (de verhouding tussen gepensioneerden en werkenden) zet de betaalbaarheid van de verzorgingsstaat onder druk. Meer arbeidsmigratie kan dit temperen, maar zeker niet oplossen. De voorziene verhoging van de AOW-leeftijd naar 69 jaar rond 2050 zou een vergelijkbaar effect hebben op de grijze druk als de jaarlijkse komst van 50.000 extra arbeidsmigranten. Dit zijn de belangrijkste conclusies uit de verkenning 'Arbeidsmigratie: oplossing voor economie en demografie?' van de Adviesraad Migratie.

In deze verkenning onderzoekt de Adviesraad Migratie de rol die arbeidsmigratie kan spelen in een vergrijzende samenleving. De verkenning biedt inzicht in de gevolgen van arbeidsmigratie voor drie demografische uitdagingen: ‘grijze druk’, personeelstekorten en behoud van de welvaart tot het jaar 2070. De verkenning is gebaseerd op wetenschappelijke literatuur en eigen berekeningen op basis van de middenvariant van de bevolkingsprognose van het CBS.

Grijze druk: betaalbaarheid van collectieve voorzieningen

De 'grijze druk', gedefinieerd als de verhouding tussen gepensioneerden en werkenden, zal aanzienlijk stijgen tot 2040. Dit heeft gevolgen voor de betaalbaarheid van de verzorgingsstaat. Om de ‘grijze druk’ op het huidige niveau te houden, zouden er tot 2040 in totaal drie miljoen extra arbeidsmigranten nodig zijn (bovenop de CBS-prognose). Er zijn ook andere keuzes mogelijk om de stijging van de grijze druk te matigen, zoals iedereen meer uren laten werken en het verhogen van de AOW-leeftijd. De komst van 50.000 extra arbeidsmigranten per jaar heeft hetzelfde effect op de stijging van de grijze druk als de geplande verhoging van de AOW-leeftijd naar 69 jaar rond 2050.

Personeelstekorten

Door de komst van extra arbeidsmigranten (bovenop de CBS-prognose) kan de potentiële beroepsbevolking in de periode tot 2040 blijven groeien, waardoor personeelstekorten in bepaalde sectoren kunnen worden verminderd. Maar personeelstekorten worden ook veroorzaakt door slechte arbeidsvoorwaarden en/of -omstandigheden. Arbeidsmigratie kan de prikkel om het werk te verbeteren verminderen. Selectieve arbeidsmigratie, gericht op specifieke kennis en vaardigheden, kan wel een oplossing bieden voor personeelstekorten voor bepaalde functies in essentiële sectoren. 

Behoud van welvaart

Hoewel arbeidsmigranten de economische groei verhogen, is de bijdrage aan de gemiddelde welvaart per hoofd van de bevolking beperkt vanwege de toename van de bevolking. Alleen als de arbeidsmigranten productiever zijn dan de gemiddelde Nederlander, groeit het bruto binnenlands product (bbp) per hoofd van de bevolking. Hun bijdrage aan de welvaart is het grootst als zij kennis en vaardigheden hebben waaraan in Nederland een tekort is.

De verkenning is bedoeld om inzicht te bieden in de effecten van arbeidsmigratie op de beroepsbevolking, de houdbaarheid van de verzorgingsstaat en de welvaart. De verkenning biedt geen beleidsaanbevelingen, maar kan beleidsmakers helpen om een weloverwogen en onderbouwd beleid ten aanzien van arbeidsmigratie te ontwikkelen.

In het voorjaar van 2024 zal de Adviesraad Migratie een adviesrapport uitbrengen waarin arbeidsmigratie vanuit een breder welvaartsperspectief zal worden belicht en waarin meer concrete handvatten voor toekomstig arbeidsmigratiebeleid zullen worden geboden.

Verhoging van de AOW-leeftijd naar 69 jaar is gelijk aan 1,3 miljoen migranten extra in 2050 

In de verkenning is berekend dat stapsgewijze verhoging van de AOW-leeftijd naar 68 jaar rond 2040 en naar 69 jaar rond 2050 een overeenkomstig matigend effect heeft op de grijze druk als 50.000 extra arbeidsmigranten per jaar. Dat komt dus neer op in totaal 800.000 (16 maal 50.000) extra arbeidsmigranten in 2040 en 1,3 miljoen (26 maal 50.000) in 2050. Doorwerken tot 69 jaar heeft dus hetzelfde effect op de grijze druk als 1,3 miljoen extra arbeidsmigranten.

Wie de grijze druk op het huidige niveau wil houden komt uit op drie miljoen extra migranten. 

In de media

Uitzendingen

NOS

11-12-2023 Journaal (6e minuut)

Nieuwsuur

11-12-2023 Nieuwsuur (6e minuut)

BNR

11-12-2023 BNR de Ochtendspits

RTL Z

11-12-2023 RTL Z Ochtendnieuws

EenVandaag

11-12-2023 Item Arbeidsmigratie (v.a. 12e min.)

Artikelen

Binnenlands Bestuur

11-12-2012 Arbeidsmigratie kan 'grijze druk' verlichten

Elsevier Weekblad Magazine

03-01-2024 Arbeidsmigratie is vloek en zegen tegelijk (LexisNexis)

Financieel Dagblad

11-12-2023 Adviesraad: gerichte migratie kan helpen tegen vergrijzing (LexisNexis)

Friesch Dagblad

11-12-2023 Arbeidsmigratie verminderen gaat niet zomaar, en dat moeten ook de PVV en VVD nu onder ogen gaan zien | Commentaar (LexisNexis)

Leeuwarder Courant

18-12-2023 Grijze druk (LexisNexis)

NRC

18-12-2023 Wat voor economie Nederland wil zijn is een politieke keuze ; Commentaar (LexisNexis)

11-12-2023 'Zonder arbeidsmigratie lopen de kosten van vergrijzing hoog op' ; 'Er zijn wel risico's bij inzetten op extra arbeidsmigranten' (LexisNexis)

22-01-2024 'Wie arbeidsmigratie wil inperken, moet aan de economie sleutelen' (LexisNexis)

NOS

11-12-2023 'Arbeidsmigratie tot 2040 nodig, daarna mogelijk een probleem'

NU.nl

11-12-2023 Arbeidsmigranten kunnen vergrijzing niet oplossen, maar wel verzachten (LexisNexis)

Reformatorisch Dagblad

11-12-2023 Gerichte migratie kan helpen tegen tekorten ( LexisNexis)

Telegraaf

14-12-2023 Column: Verlagen van AOW-leeftijd heeft ontwrichtende gevolgen (Lexis Nexis)

11-12-2023 Vergrijzing vraagt ingrijpende keuze arbeidsmarkt; Economen hameren op efficiënter werken (LexisNexis)

11-12-2023 Analyse: Vergrijzing vraagt ingrijpende keuze arbeidsmarkt (LexisNexis)

11-12-2023 'Latere AOW-ingang kan ook keuze zijn'; Adviesraad zoekt oplossingen voor vergrijzing (LexisNexis)

Trouw

11-12-2023 Adviesraad: inperking arbeidsmigratie heeft forse consequenties voor sociale zekerheid (LexisNexis)

De Volkskrant

11-12-2023 Adviesraad: overheid moet arbeidsmigratie niet aan werkgever overlaten, maar zelf regie nemen (LexisNexis)

Contact

Heeft u vragen over dit adviesrapport? Neem dan contact op met senior adviseur Lambert Obermann.