Signalering: De prijs van tijdelijkheid. Perspectief voor Oekraïense ontheemden in Nederland
De Adviesraad Migratie bood de signalering aan op woensdagmiddag 5 juli 2023. Staatssecretaris Van der Burg nam deze in ontvangst.
Haal hieronder de signalering op. Een Engelse vertaling volgt hier.
De prijs van tijdelijkheid. Perspectief voor Oekraïense ontheemden in Nederland
De Adviesraad Migratie signaleert dat de ‘tijdelijkheid’ van de situatie van de ruim 93.000 Oekraïense ontheemden in Nederland begint te knellen en een prijs vraagt - zowel voor hen zelf als voor de samenleving. De EU-Richtlijn Tijdelijke Bescherming kan tot uiterlijk 4 maart 2025 verlengd worden, maar wat daarna gebeurt is onduidelijk: tot wanneer moeten gemeenten opvang blijven regelen, hoe lang kan een werkgever op een werknemer rekenen en tot wanneer krijgen Oekraïners een andere behandeling dan mensen die om vergelijkbare redenen hun land zijn ontvlucht? De adviesraad roept in zijn signalering op tot meer duidelijkheid en een visie op de toekomst van ontheemde Oekraïners in Nederland.
Terugkeer en verblijf
Perspectief begint met het geven van duidelijkheid over verblijf en terugkeer. Het verdient de voorkeur om dit in Europees verband te regelen, zodat in alle lidstaten dezelfde regels gelden en secundaire migratie zoveel mogelijk wordt voorkomen. Indien dat proces niet slaagt moet de Nederlandse regering hierover zelf besluiten nemen. Naast de inzet op terugkeer, ziet de adviesraad drie mogelijke richtingen om vervolg te geven aan het verblijf van ontheemde Oekraïners: tijdelijk verblijf (een wederopbouwvergunning), niet-tijdelijk verblijf of een verblijfsvergunning als kennismigrant of student.
Voorkomen van ongelijke behandeling
Op de langere termijn is de ongelijke behandeling van vergelijkbare groepen mensen niet houdbaar. De regering dient de vraag te beantwoorden hoe asielzoekers, ontheemden en statushouders gelijker worden behandeld. Al eerder heeft de adviesraad gepleit om asielzoekers eerder te laten werken en hun afstand tot de samenleving te verkleinen door ook hen decentraal op te vangen.
Competenties benutten
De Nederlandse overheid kan veel meer inzetten op het erkennen van competenties - van artsen, verpleegkundigen en beroepen buiten de medische sector. Dat zou ook ten goede komen aan statushouders. Ook werkgevers dienen rekening te houden met tijdelijkheid. Zij kunnen inzetten op bijscholing of omscholing en mensen eventueel aannemen als kennismigrant. Zeker voor beter opgeleide Oekraïense ontheemden zou het behulpzaam zijn als zij als zzp’er mogen werken. Goede voorlichting over het zzp-schap is dan wel essentieel. Sociale partners, gemeenten en UWV kunnen werkgevers hierin ondersteunen en eventueel kan de rijksoverheid dit financieel stimuleren.
Structurele tijdelijke huisvesting
Onze samenleving en de overheid dienen meer rekening te houden met tijdelijk verblijf van migrantengroepen. Er is nood aan tijdelijke huisvestiging voor uiteenlopende maatschappelijke groepen, zoals asielzoekers, arbeidsmigranten of mensen die net gescheiden zijn. Er zijn inmiddels regelingen van de rijksoverheid die het gemeenten mogelijk maken te investeren in tijdelijke huisvesting. Maar wat ontbreekt is een visie op blijvende huisvesting voor mensen die kortdurend een woning nodig hebben. Woningcorporaties en investeerders moeten structureel investeren in tijdelijkheid. In alle gemeentelijke strategieën, nieuwbouwplannen en woonconcepten moet worden bekeken of er voldoende huizen zijn voor tijdelijk verblijf.
Leren van tijdelijk verblijf
Tot slot dient in een visie op tijdelijke migratie in de toekomst kennisdeling en kennisontwikkeling een plek te krijgen. De regering zou de komst van Oekraïners aan moeten grijpen om het ontwikkelen en delen van kennis over tijdelijke migratie op te starten.
Aanbieding tijdens Nationale Migratiedialoog 2023
De signalering werd 5 juli aan de staatssecretaris aangeboden tijdens de door de Adviesraad Migratie georganiseerde Nationale Migratiedialoog 2023 (zie opzet). Hier werd gesproken over de lokale opgaven voor Oekraïense ontheemden in Nederland en het bredere nationale en Europese perspectief daarvan, met o.a. L. Asscher (speciaal adviseur voor Oekraïne van de EC), H. Benthem (Opgavedirecteur Nieuwkomers (Oekraïne en asiel) Gemeente Den Haag) en vertegenwoordigers uit de Oekraïense gemeenschap, zoals Oksana Savchuk (Oekraïens Huis, Rotterdam).
Workshops tijdens dit evenement gingen over: Particuliere opvang, Werk en arbeidsmarkt, Verschillen en overeenkomsten met vluchtelingen uit voormalig Joegoslavië en Verblijfsrecht van Oekraïense ontheemden (zie eerdere evenementslink). Dagvoorzitter was Ali Al-Jaberi.
Parlement
Tweede Kamerlid Koekoek (Volt) stelde 12 september 2023 vragen over de signalering die staatssecretaris Van der Burg beantwoordde.
Recente ontwikkelingen
Recente ontwikkelingen tijdelijke bescherming derdelanders uit Oekraïne
De Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State behandelt binnen afzienbare tijd het hoger beroep dat de staatssecretaris van Justitie en Veiligheid heeft ingesteld tegen de uitspraken van de rechtbank Den Haag over de beëindiging van de tijdelijke bescherming van derdelanders en staatlozen die op 23 februari 2023 een geldige tijdelijke verblijfsvergunning in Oekraïne hadden.
Verschillende van deze derdelanders hebben beroep ingesteld tegen het besluit van de staatssecretaris om de tijdelijke bescherming per 4 september 2023 te beëindigen. Zij stellen onder andere dat de staatssecretaris niet bevoegd is om de tijdelijke bescherming te beëindigen.
Inmiddels heeft de rechtbank Den Haag in een aantal zaken op het beroep beslist. In de meeste zittingsplaatsen van de rechtbank Den Haag zijn eisers in het gelijk gesteld en is het besluit van de staatssecretaris vernietigd. In afwachting van de nu nog lopende hoger beroepszaak worden in vergelijkbare zaken voorlopige voorzieningen toegewezen. Dat betekent dat deze derdelanders tijdelijke bescherming houden totdat de Raad van State uitspraak heeft gedaan.
Achtergrond
Op 4 maart 2022 trad de Europese Richtlijn Tijdelijke Bescherming in werking. In een EU-Uitvoeringsbesluit staan categorieën van Oekraïners, staatlozen en derdelanders vermeld waaraan tijdelijke bescherming wordt verleend. Daarnaast bepaalt dit besluit dat de EU-lidstaten het Uitvoeringsbesluit of passende bescherming uit hoofde van hun eigen nationale recht moeten toepassen op staatlozen en onderdanen van andere derde landen dan Oekraïne die kunnen aantonen dat zij vóór 24 februari 2022 legaal in Oekraïne verbleven op basis van een geldige permanente verblijfsvergunning die overeenkomstig Oekraïens recht is afgegeven, en die niet in staat zijn in veilige en duurzame omstandigheden naar hun land of regio van oorsprong terug te keren.
Dit Uitvoeringsbesluit biedt de mogelijkheid om ook tijdelijke bescherming te verlenen aan andere categorieën personen. De Nederlandse regering heeft in een Kamerbrief van 30 maart 2022 toegelicht dat aan derdelanders en staatlozen die op 23 februari 2023 een geldige tijdelijke verblijfsvergunning in Oekraïne hadden, tijdelijke bescherming wordt verleend (facultatieve groep). De regering deelde de Kamer op 18 juli 2022 mee dat de tijdelijke bescherming van de facultatieve groep met ingang van 4 maart 2022 zou worden beëindigd. Op 10 februari 2023 liet de regering de Kamer weten dat de beëindiging van de tijdelijke bescherming op 4 september 2023 zou zijn.
Follow up in de media
Radio-uitzendingen
Radio1
- Over anderhalf jaar vervalt de speciale verblijfstatus van Oekraïense vluchtelingen: wat gebeurt er daarna? (Journaal)
- Katja Rusinovic over de opvang van Oekraïense vluchtelingen (Spraakmakers)
Artikelen
AD
Financieel Dagblad
- Adviesraad Migratie kritisch over beperken van asielinstroom (LexisNexis)
NOS
- Tijdelijke karakter opvang Oekraïners blijft knellen (LexisNexis-link volgt)
Het Parool
Trouw
De Volkskrant
- Adviesraad: meer duidelijkheid nodig over toekomst van gevluchte Oekraïners in Nederland (LexisNexis)
De Telegraaf
Binnenlands Bestuur
Latere media-aandacht
Reformatorisch Dagblad
- 09-08-2023 - Visie op verblijf Oekraïense ontheemden hoognodig (LexisNexis)
Podcast: Tijdelijk Ontheemden en het Oekraïens huis
Interview met Oksana Savchuk, coördinator van het Oekraïens Huis in Rotterdam, waar ontheemden samen komen. Dit interview vond plaats in het kader van de Nationale Migratiedialoog 2023.
Podcast rondom de signalering
Beluister interviews met O. Savchuk en M. Knulst in het kader van de signalering en de Nationale Migratiedialoog 2023.
Oksana Savchuk is coördinator van het Oekraïens Huis in Rotterdam, een ontmoetingsplek voor ontheemden met al hun vragen.
Marion Knulst is projectleider Vraagwijzer en Wijkteam project Opvang Vluchtelingen Oekraïne bij de gemeente Rotterdam.
De interviews duren ongeveer een kwartier en zijn ook beschikbaar op Spotify.
Makers: Evelien Vos (interview) en Robin van Gelder (techniek)
Podcast: Tijdelijk ontheemden en het Wijkteam
Interview met Marion Knulst, Ppojectleider Vraagwijzer en Wijkteam project Opvang Vluchtelingen Oekraïne. Dit interview vond plaats in het kader van de Nationale Migratiedialoog 2023.
Vragen over de publicatie
Heeft u vragen over deze signalering? Neem dan contact op met coördinerend specialistisch adviseur David de Jong.